دعای یا علی و یا عظیم

از ویکی پاسخ
(تغییرمسیر از یا علی و یا عظیم)

دعای یا علی و یا عظیم از اعمال مشترک ماه رمضان است و قرائت آن در این ماه بعد از نمازهای واجب، توصیه شده است.[۱] در روایتی از امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) که سید بن طاووس آن را نقل کرده است، مسلمانان به خواندن این دعا از اول ماه رمضان تا آخر ماه بعد از هر نماز واجبی سفارش شده‌اند.[۲]

دعای یا علی و یا عظیم
مـتـنترجمه
یا عَلِی یا عَظِیمُ، یا غَفُورُ یا رَحِیمُ، أَنْتَ الرَّبُّ الْعَظِیمُ الَّذِی لَیسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ، وَ هٰذَا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهُ وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ، وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذِی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَی، ای بلندمرتبه،‌ای بزرگ،‌ای آمرزنده،‌ای مهربان، تویی پروردگار بزرگ که چیزی همانندش نیست و اوست شنوای بینا و این ماهی است که به آن عظمت و ارزش و برتری و مزیت بخشیدی و بر سایر ماه‌ها برتری دادی و ماهی است که روزه‌اش را بر ما واجب کردی
وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدی لِلنَّاسِ وَ بَیناتٍ مِنَ الْهُدیٰ وَ الْفُرْقانِ وَ جَعَلْتَ فِیهِ لَیلَةَ الْقَدْرِ وَ جَعَلْتَها خَیراً مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ، فَیا ذَا الْمَنِّ وَ لَا یمَنُّ عَلَیکَ مُنَّ عَلَی بِفَکاکِ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ فِی مَنْ تَمُنُّ عَلَیهِ وَ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. و آن ماه رمضان است که قرآن را در آن فرود آوردی، برای هدایت مردم و بیان دلایل روشن از هدایت و تشخیص حق از باطل و شب قدر را در آن قرار دادی و آن را از هزار ماه بهتر ساختی،‌ای صاحب مهر و محبت که بر تو منّتی گذاشته نشود، بر من به آزادی از آتش منّت نه در جمع آنان که بر آن‌ها منّت نهی و وارد بهشتم گردان،‌ای مهربان‌ترین مهربانان.


شرح دعا

این دعا را از جمله دعاهایی دانسته‌اند که از مضامین و محتوای بسیار بلندی برخوردار است[۳] و زمینه‌های مختلف شناخت خدا، ماه رمضان، قرآن و شب قدر مورد توجه قرار گرفته شده است.

خداشناسی

به باور برخی محققان چون آیت الله مکارم شیرازی ابتدای دعا پیرامون مباحث خداشناسی است که در ابتدا دو صفت علو مقام و عظمت خداوند که در قرآن نیز آمده، یادآوری شده است[۴] و در ادامه با اشاره به دو صفت «غفور» و «رحیم»، صفات مهرآمیز خداوند[۵] مورد توجه قرار گرفته شده که بیان‌کننده نهایت لطف و رحمت و آمرزش خداوند است و جنبه امیدواری را در میان دعا کنندگان زنده نگه می‌دارد.[۶]

برخی از محققان معتقدند که این صفات تصادفی انتخاب نشده و از میان هزار اسم الهی، متناسب با حال و نیاز انسان تنظیم شده‌اند.[۷]

واژه «ربّ» که به طور مطلق به کار رفته تنها بر خداوندی اطلاق می‌شود که مالک حقیقی، مربی و مصلح همه چیز است.[۸] تعبیر به «رب» در این دعا را، بهترین محرک برای تفکر و اندیشه در زمینه خالقیت خداوند دانسته و بهترین صفت برای شناخت صاحب اختیار و مربی و ولی نعمت انسان است.[۹] در ادامه به صفات دیگر خداوند مانند نداشتن مانند، شنوا و بینا بودن او اشاره شده است.

جایگاه ماه رمضان

در این دعا به برتری و عظمت این ماه نسبت به ماه‌های دیگر اشاره شده و آن را ماه خدا و ماهی پرفضیلت معرفی کرده‌اند. این دعا اهمیت و ارزش ماه رمضان را به خاطر نزول قرآن در این ماه عنوان کرده است. گفته شده است که جایگاه و عظمت قرآن به‌اندازه‌ای ارزشمند و والاست که ماه رمضان به عنوان ظرفی برای نزول قرآن نیز گران بها خواهد بود.[۱۰]

در تبیین ارتباط ماه رمضان و نزول قرآن در این ماه گفته شده است که ماه رمضان ماه تربیت است و تربیت بدون تعلیم ممکن نخواهد بود و قرآن بالاترین تعلیم دهنده انسان است.[۱۱]

شناخت قرآن

بخش سوم دعا به توصیف قرآن در سه جمله «هدی للناس»، «بینات من الهدی» و «الفرقان» می‌پردازد. طبق این فرازها، قرآن در مرحله اول مایه هدایت تمامی انسان‌ها دانسته شده[۱۲] و در مرحله بعد شامل هدایت‌های مخصوص ویژه گروهی خاص است[۱۳] و در مرحله سوم ویژه اخص الخواص دانسته شده است کسانی که مراحل ایمان و تقوا را پیموده و قادر به تشخیص حق از باطل هستند.[۱۴] در مورد گروه فرقان گفته شده است که آنها به مرحله‌ای از کمال دست یافته‌اند که حق و باطل را در مسائل مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اعتقادی، و مانند آن تشخیص می‌دهند و به سوی حق گام برمی‌دارند.[۱۵]

شناخت شب قدر و آداب دعا

در اینکه شب قدر در ماه رمضان است تردیدی نیست، چرا که در آیات قرآن نیز به آن اشاره شده است.[۱۶] در این دعا بهتر بودن این شب از هزار ماه به خاطر ارزش عبادت و احیای آن شب دانسته شده است؛ چنانکه روایات فضیلت لیلة القدر و فضیلت عبادت آن، که در کتب شیعه و اهل سنت فراوان است این معنی را تأیید می‌کند.[۱۷] در آخر دعا به شناخت برخی از آداب دعا اشاره شده است. به باور برخی از محققان طاعات و عبادات، منتی از جانب خدا است که سبب اصلاح انسان می‌شود.[۱۸]

منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر، آیین رحمت، قم، مدرسة الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۸۵ش، ص۴۰.
  2. مکارم شیرازی، کلیات مفاتیح نوین، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۸۷ش، ص۶۹۷.
  3. مکارم شیرازی، کلیات مفاتیح نوین، قم، انتشارات امام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۳۸۷ش، ص۷۱۶.
  4. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۳۴۹.
  5. سوره توبه، آیه ۹۹.
  6. مکارم شیرازی، ناصر، چهره منافقان در قرآن با استفاده از تفسیر پر ارزش نمونه، قم، نسل جوان، ۱۳۸۷ش، ص۱۲۶.
  7. «شرح دعای یاعلی یا عظیم»، هدانا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
  8. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران،‌دار الکتب الاسلامیه‌، ۱۳۸۶ش‌، چاپ نهم‌، ج۳، ص۳۷۷.
  9. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۱۴۱.
  10. مکارم شیرازی، ناصر، سوگندهای پر بار قرآن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۶ش، ‬ص۳۰.
  11. مکارم شیرازی، ناصر، گفتار معصومین(ع)، قم، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۱۲۰.
  12. مکارم شیرازی، ناصر، سوگندهای پر بار قرآن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۶ش، ‬ص۳۰.
  13. مکارم شیرازی، ناصر، سوگندهای پر بار قرآن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۶ش، ‬ص۳۰.
  14. مکارم شیرازی، ناصر، سوگندهای پر بار قرآن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۶ش، ‬ص۳۱.
  15. مکارم شیرازی، ناصر، سوگندهای پر بار قرآن، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۶ش، ‬ص۳۱.
  16. سوره بقره، آیه ۱۸۵، سوره قدر، آیه۱.
  17. مکارم شیرازی، ناصر، برگزیده تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۵، ص۵۴۹.
  18. مکارم شیرازی، مکارم، انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقی، قم، انتشارات امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۹۰ش، ص۵۶۸.