فلسفه زنده بودن امام زمان(ع) در عصر غیبت

سؤال

چه مانعی داشت که امام مهدی علیه السلام در آخر الزمان متولد می‌شد، تا دیگر نیازی به غیبت آن حضرت نباشد؟

یکی از شبهات و به ظاهر اشکالاتی که از ناحیه مخالفان شیعه درباره وجود مقدس امام زمان علیه السلام مطرح شده و به آن دامن زده می‌شود این است که ما قبول می‌کنیم که: اصل وجود مهدی را، باید از موضوعات مسلم اسلام دانست که پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله ظهورش را بشارت داده است؛ ولی چه مانعی دارد بگوئیم مهدی موعود، هنوز به دنیا نیامده، هر وقت اوضاع عمومی عالم، مساعد گشت، خدای متعال، یکی از اولاد پیغمبر را که بر اساس روایات نبوی قریشی و فاطمی هم هست به وجود می‌آورد تا برای اجرای عدالت عمومی و بسط خداپرستی و برانداختن ریشه ستم، قیام و سیطره جهانی برای اسلام به ارمغان آورد.

در پاسخ به این شبهه که سؤال مورد نظر نیز به آن اشاره دارد توجه به این نکته ضروری است که یکی از مبانی و معتقدات مکتب اصیل شیعه که دلایل عقلی و روایات که ادله نقلیه می‌باشد آن را تأیید می‌کند، این است که زمین هیچگاه از وجود حجت و امام مفترض الطاعه خالی نیست و چنانچه امام که مظهر انسان کامل و خلیفه الهی و واسطه فیض بین آسمان و زمین است، لحظه ای ازمیان مردم برداشته شود، نظام زندگی همه موجودات از هم گسیخته و حیات در روی زمین متلاشی می‌گردد؛ بنابراین وجود امام در تمام اعصار و لو در پرده غیبت هم چون آب حیاتی است که زمینیان در هر آن به آن نیاز مبرم دارند.

برای تبیین و تثبیت این مطلب به یک دلیل عقلی و چند روایت اشاره می‌کنیم:

الف. همان برهان مسلم عقلی که ضرورت بعثت انبیاء را به مقتضای لطف بی‌کران الهی اثبات می‌کند، اقتضاء دارد هرگاه پیغمبری در بین مردم موجود نبود، باید کسی و یکی از افراد انسان، جانشین و خزانه دار احکام الهی باشد و در تحمل و نگهداری و تبلیغ آنها سعی و کوشش کند؛ زیرا منظور حق تعالی از بعثت پیامبران و فرستادن احکام، در صورتی تحقق می‌پذیرد و الطافش به حد کمال می‌رسد که همه قوانین، بدون کم و زیاد در بین بشر محفوظ بماند. پس در مورد فقدان پیامبران، لطف خدا چنین اقتضاء دارد که یکی از افراد انسان را مسئول حفظ و تحمل احکام کند. و به عبارت دیگر: عالم انسان که خلقت انسان است دارای کمال خاصی است که باید (در هر حال) به آن کمال هدایت شود؛ و هدایت، حجت می‌خواهد، و اگر حجت از بین برود، باید غایت (که همان کمال نهایی انسان است) از بین برود، و اگر غایت از بین برود فعل خدا بی غایت می‌شود و لغویت در خلقت لازم می‌آید و صدور چنین امری از خدا محال است. خداوند متعال می‌فرماید: «ما آسمان و زمین و موجودات میان آن دو را جز به حق (و هدف دار) نیافریدیم».

ب. روایات زیادی از خاندان رسالت و ائمه اطهار علیهم السلام در کتب معتبره روایی نقل شده که نه تنها انسان بلکه همه موجودات در ادامه حیات شان در روی زمین و بقاء نظام زندگی در آن، نیاز به وجود امام و خلیفه الهی دارند که برای نمونه به چند حدیث اشاره می‌کنیم:

۱. ابوحمزه می‌گوید: از حضرت صادق علیه السلام پرسیدم: آیا زمین، بدون وجود امام باقی می‌ماند؟ فرمود: اگر زمین بی امام گردد، فرو خواهد ریخت.»

۲. وشّاء می‌گوید: خدمت حضرت اباالحسن امام رضا علیه السلام عرض کردم: آیا زمین، بی امام می‌ماند؟ فرمود: نه. گفتم: برای ما روایت شده که زمین بی امام نمی‌گردد، مگر آن که خدا، بر بندگانش غضب کند. پس آن جناب فرمود: زمین بی امام نمی‌گردد و گرنه فرو خواهد رفت.»

۳. از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود: اگر در زمین بیش از دو نفر موجود نباشد، یکی از آنان حتماً حجت (امام) خواهد بود…

۴. از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود: «به خدا سوگند! از آن وقتی که خدا آدم را قبض روح کرده، تاکنون، هرگز زمین را بی امامی که مردم به واسطه او هدایت یابند، رها نکرده است و اوست حجت خدا بر بندگانش. زمین هرگز بی امام باقی نمی‌ماند، تا خدا بر بندگانش حجتی داشته باشد.»

پس اولاً با برهان عقلی و نقلی به اثبات رسیده است که: هیچ عصر و زمانی، از وجود امام خالی نبوده، و فقدان امام، با انقراض نوع انسان، و بلکه حیات در روی زمین، همراه خواهد بود، بنابراین عصر ما و هیچ عصری از وجود امام خالی نیست؛ و ثانیاً وجود مهدی علیه السلام از راه اخبار و احادیث پیغمبر و اهل بیت اش، ثابت شده است. پس تعریف و وصف او را نیز ما باید از اخبار استفاده کنیم. خوشبختانه، تمام نشانه‌ها و مشخصات آن وجود مقدس و زمان ولادت اش، بدون هیچ ابهامی و اجمالی، در احادیث معتبره، موجود است؛ و جایی برای این شبهه که در سؤال به آن اشاره شد باقی نمی‌ماند.

مطالعه بیشتر

۱ـ در انتظار ققنوس، سید ثامر هاشم العمیدی، ترجمه مهدی علی‌زاده.

۲ـ دادگستر جهان، آیت الله امینی.

۳ـ سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری.

۴ـ موعود ادیان، آیت الله حسینعلی منتظری.