عالمان به تأویل متشابهات
در خصوص آیات محکم و متشابه که عالم به تأویل را، فقط خدا معرفی کرده است توضیح دهید؟
عالمان به محکمات و متشابهات قرآن، در آیه هفتم سوره آل عمران، «خداوند» و یا «خدا و راسخان در علم» که منظور از آن‌ها پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است، دانسته شده است. منشأ این اختلاف در تفسیر معنای واو در عبارت ﴿وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ﴾ است، که عده‌ای آن را به معنای شروع جمله جدید می‌دادند، و علم به تأویل را منحصر در خدا دانسته‌اند. اما بیشتر مفسرین واو را به معنای عاطفه و عالمان به تأویل متشابهات را خدا و راسخان در علم می‌دانند.
متن آیه
| ﴿ | ... وَ مَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلا اللَّهُ وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ یَقُولُونَ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَمَا یَذَّکَّرُ إِلا أُولُو الألْبَابِ
در حالی که تأویل آن را جز خدای نمی‌داند؛ و آنان که قدم در دانش استوار کرده‌اند می‌گویند: ما بدان ایمان آوردیم، همه از جانب پروردگار ماست؛ و جز خردمندان پند نمی‌گیرند آل عمران:۷ |
﴾ |
انحصار علم به تأویل در خدا
علامه طباطبائی می‌فرماید: از ظاهر تعبیر قرآن انحصار استفاده می‌شود و روشن می‌گردد که علم به تأویلات متشابهات، فقط مخصوص خداست.[۱] و تأویلات قرآن را فقط خدا می‌داند و به هرکسی بخواهد مانند پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) می‌آموزد.
در واقع منشأ اختلاف در معنای «واو» در عبارت ﴿وَ الرَّاسِخُونَ فِی الْعِلْمِ﴾ بعضی از مفسّرین که این آیه را انحصار در خداوند تفسیر می‌کنند و علم تأویل را مخصوص خدا گرفته‌اند؛ «واو» را به معنای استیناف و به منزله شروع جمله می‌دانند و قائل هستند که هرچند راسخان در علم، پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) هستند و تأویل قرآن را می‌دانند، اما این مطلب از روایات و آیات دیگر قابل اثبات است نه از این آیه.[۲]
عالم به تأویل خدا و راسخان در علم
اما بیشتر مفسرین از ظاهر آیه اینطور نتیجه گرفته‌اند که تأویل متشابهات را خدا و راسخان در علم می‌دانند. راسخان در علم؛ کسانی هستند که در علم و دانش، ثابت قدم و صاحب نظراند. روایات متعددی وارد شده است که راسخان در علم را پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) تفسیر نموده‌اند. این افراد معنای «واو» را عاطفه می‌دانند و راسخان به علم را به خدا عطف می‌کنند، بنابر این معنای آیه اینطور می‌شود که «در حالی که تأویل آن را جز خدا و راسخان در علم نمی‌دانند.»[۳]
امام صادق(ع) فرمودند: «پیامبرخدا(ص) بزرگ‌ترین راسخان در علم بود و تمام آنچه را که خداوند نازل فرمود از تأویل و تنزیل قرآن می‌دانست، خداوند هرگز چیزی به او نازل نکرد که تأویل آن را به او تعلیم نکند، او و اوصیای وی همه این‌ها را می‌دانسته‌اند».[۴]
مطالعه بیشتر
- تفسیر نمونه، حضرت آیه الله مکارم شیرازی، ج۲، ص۳۱۹.
- علوم قرآنی، محمد هادی معرفت، ص۳۷۷.
- المیزان، علامه طباطبائی، ج۳، ص۵۸.