شأن نزول آیه «سأل سائل بعذاب واقع»
شأن نزول آیه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ﴾ چیست؟ آیا در زمان پیامبر اکرم(ص) هم عذاب نازل شد؟
بسیاری از مفسران و محدثان در شأن نزول آیه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ؛ تقاضاکننده‌ای تقاضای عذابی کرد که واقع شد!﴾(معارج:۱) گفته‌اند: هنگامی که حضرت محمد(ص) بر اساس وحی الهی حضرت علی(ع) را در روز غدیر خم به جانشینی خود منصوب کرد، چیزی نگذشت که موضوع غدیر خم در شهرها و مناطق منتشر شد.
شخصی به نام نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر اکرم(ص) رسید و عرض کرد: تو به ما دستور دادی که به یگانگی خدا و این که تو فرستاده او هستی شهادت دهیم، ما هم شهادت دادیم. سپس دستور بهجهاد، حج، روزه، نماز و زکات را دادی، ما همه اینها را نیز پذیرفتیم، ولی به اینها راضی نشدی تا این که این جوان را به جانشینی خود منصوب کردی، و گفتی: «مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ» آیا این سخنی از ناحیه خودت است یا از سوی خداوند است؟! پیامبر(ص) فرمود: «قسم به خدایی که معبودی جز او نیست، این از ناحیه خداوند است.»
نعمان روی برگرداند در حالی که می‌گفت: خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران! این‌جا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت و در همین هنگام آیه یک از سوره معارج نازل گشت.[۱]
قرآن کریم ضمن تهدید و هشدار به کافران و مشرکان زمان پیامبر(ص) به آنان گوشزد می‌کند که اگر بر لجاجت و کفرشان پافشاری کنند به سرنوشت افراد مشرکی که در قرون گذشته توسط عذاب خدا هلاک شدند، دچار می‌کند؛ ﴿أَفَلَمْ یَهْدِ لَهُمْ کَمْ أَهْلَکْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ یَمْشُونَ فِی مَسَاکِنِهِمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لأولِی النُّهَی؛ آیا برای هدایت آنان کافی نیست که بسیاری از نسلهای پیشین را [که طغیان و فساد کردند] هلاک نمودیم، و اینها در مسکن‌های [ویران شده] آنان راه می‌روند! مسلّماً در این امر، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.﴾(طه:۱۲۸) خداوند هرگاه اراده کند هر قوم و فردی را در هر زمان و مکانی با انواع عذاب، مجازات می‌کند.[۲]
مطالعه بیشتر
- محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۴ ق، ج۲۰، ص۵.
- ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲۵، ص۶.
- عروسی هویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، ج۲، ذیل سوره معارج.
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ذیل سوره معارج.
- قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا، کنز الدقائق و بحرالغرائب، ج، ذیل سوره معارج ۱۳.