معاد در قرآن

سؤال

در قرآن چه مطالبی در مورد معاد بیان شده است؟

111

جایگاه معاد در قرآن

هرکس که قرآن را ورق زده باشد یقین خواهد کرد که معاد یکی از مهم ترین مسائلی است که قرآن به آن اشاره کرده است. علامه طباطبایی تعداد آیات معاد را 2000 و برخی 1400 و آیت الله سبحانی بیش از این تعداد می دانند. و آیت الله مصباح یزدی می گویند: «تلاش آنها (انبیاء) براى اثبات این اصل(معاد)، بیش از تلاشى بوده كه براى اثبات توحید كرده‌اند؛ زیرا اكثر مردم، سرسختى بیشترى براى پذیرفتن این اصل، نشان مى‌داده اند.»

دسته بندی آیات معاد

آیت الله مصباح یزدی در یک گزارش اجمالی، دسته های مختلف آیات معاد را بیان می کنند:

• لزوم ایمان به آخرت: سوره بقره: آیه 4، سوره نمل: آیه 3 و...

• پی آمدهاى انكار آخرت: سوره اسراء: آیه 10، سوره فرقان: آیه 11، سوره صبا: آیه 8، سوره مؤمنون: آیه 74 و...

• بیان نعمتهاى ابدى: سوره الرحمن: آیه 46 تا آخر، سوره الواقعه: آیه 15-38، سوره الدهر: آیه 11-21 و...

• بیان عذاب هاى جاودانى: سوره الحاقه: آیه 20-27، سوره الملك: آیه 6-11، سوره الواقعه: آیه 42، 56 و...

• رابطه بین اعمال نیك و بد با نتایج اخروىِ آنها ذکر گردیده است.

• پاسخ شبهات منكران :شیوه هاى گوناگونى امكان و ضرورت رستاخیز مورد تأكید و تبیین قرار گرفته است.

• منشأ تبهكاریها وكجرویها: فراموش كردن یا انكار قیامت و روز حساب؛سوره ص: آیه 26، سوره سجده: آیه 140.

اوصاف معاد

برای معاد اوصافی بسیاری است ولی به چند صفت آن اکتفا می کنیم:

حیات حقیقی

خدای متعال می فرماید: ﴿وَمَا هَٰذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ ۚ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوَانُ ۚ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ؛ این زندگی دنیا چیزی جز سرگرمی و بازی نیست؛ و زندگی واقعی سرای آخرت است، اگر می‌دانستند!﴾(عنکبوت:64) اين آيه شريفه، زندگى دنيا را منحصر در لهو و لعب كرده و با كلمه «هذه: این زندگی دنیا»، آن را تحقير نمود، و زندگى آخرت را منحصر در حيوان يعنى زندگى واقعى كرده و اين انحصار را با ادوات تاكيدى چون حرف «ان» و «حرف لام» و «ضمير فصل هى» ، و آوردن مطلب را با «جمله اسميه»، تاكيد نموده است.

جاوید و ابدی

با توجه به آیه:﴿يا قَوْمِ إِنَّما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا مَتاعٌ وَ إِنَّ الْآخِرَةَ هِيَ دارُ الْقَرارِ؛ اى قوم من! به اين دنيا دل نبنديد كه اين زندگى دنيا متاع زودگذرى است و آخرت سراى هميشگى و ابدى شما است﴾(غافر:39) آدمى بعد از زندگى ناپايدار دنيا زندگى ابدى و جاودانى دارد كه عبارت است از زندگى آخرت، و اين زندگى دنيا در آخرت متاعى است، و در حقيقت مقدمه‌اى است براى آن.

حقیقتی موجود

آخرت، همین الان موجود بوده و اینگونه نیست که بعدا خلق می شود. آیات بسیاری به این مطلب، دلالت دارد، مانند؛ ﴿لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ؛ تو از اين زندگى غافل بودى، ما پرده‌ات را كنار زديم، اينک ديدگانت خيره شده است﴾(ق:22) لغت غفلت در موردى استعمال مي شود كه آدمى از چيزى كه پيش روى او و حاضر نزد او است بى خبر بماند، نه در مورد چيزى كه اصلا وجود ندارد، و بعدها موجود مي شود، پس معلوم مي شود زندگى آخرت در دنيا نيز هست، لكن پرده‌اى ميانۀ ما و آن حائل شده.

وسعت زیاد

با عنایت به آیات قرآن این مطلب مسلم است که وسعت آخرت بسیار بسیار وسیع میباشد به حدی که در توصیف بهشت که قسمتی از جهان آخرت را تشکیل می دهد اینجور آمده است:﴿وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ؛ براى رفتن به سوى مغفرت پروردگار و بهشتى كه وسعت آن آسمانها و زمين است بر يكديگر پيشى گيريد﴾(آل عمران:133) در نتیجه وسعت بهشت به اندازه وسعت هفت آسمان و زمین می باشد.