کاربر:Rezapour/صفحه تمرین ۱

الگو:مکان‌های آیین حج عمودی صفا و مروه نام دو کوه کوچک در کنار مسجدالحرام است. سعی میان این دو کوه، از اعمال حج تمتع و عمره مفرده است و انجام‌ندادن آن موجب باطل‌شدن حج می‌شود. صفا در پایین کوه ابوقبیس و در سمت جنوبی کعبه و نقطه آغاز سعی محسوب می‌شود. مروه نیز کوهی کوچک و هم‌جوار کوه قعیقعان است که در سمت شمال شرقی کعبه قرار گرفته و نقطه پایان سعی به شمار می‌آید. به فاصله میان دو کوه صفا و مروه مسعی گفته می‌شود. در آیه ۱۵۸ سوره بقره صفا و مروه را از شعائرالهی برشمرده است.

مکان صفا و مروه

«صفا» بخشی از كوه ابوقبيس است که در قسمت جنوبی مسجدالحرام واقع شده است. صفا پیش‌تر متصل به کوه ابوقبیس بود ولی در بازسازی‌های دوره سعودی از آن جا شد. سعی میان صفا و مروه از کوه صفا آغاز می‌گردد.

«مروه» نیز جزئى از كوه «قيقعان» است. کوه مروه در ناحيه شمال شرقی کعبه قرار دارد. بخشی از کوه مروه تا سال ۱۳۷۴ شمسی باقی بود اما در اين سال، به هدف گسترش محدوده دور زدن سعی‌کنندگان، قسمت باقی مانده را نیز برداشتند.

پيش از توسعه جديد در مسجد الحرام، ميان مسعی و مسجدالحرام فاصله‌ای وجود داشت و بازاری در آنجا برپا بود. اما در توسعه مسجد، محدوده مسجد تا مسعی امتداد يافت.

فاصله صفا و مروه و شکل امروزین

فاصله میان صفا و مروه که سعی در آنجا انجام می‌شود را مسعىٰ می‌گویند. فاصله میان این دو کوه را حدود سیصد و هشتاد متر دانسته‌اند. فاصله میان صفا و مروه را خستين بار در سال ۱۳۴۵ شمسی سنگفرش کردند تا غبار آن سعي کنندگان و صاحبان مغازه هاي اطراف را آزار ندهد. امروزه مسعی بصورت سالن سرپوشیده‌ای به عرض ٢٠ متر به شکل زیبایی در دو طبقه ساخته شده که ارتفاع طبقه اوّل «١٢ متر» و ارتفاع طبقه دوم «٩ متر» می‌باشد. این مسیر از دو قسمت رفت و برگشت تشکیل شده است.

همچنین برای پیشگیری از خطرات احتمالی سیل، در زیر مسعی، کانالی به عرض «۵ متر» و ارتفاع «۶\۴ متر» احداث گردیده که آب را به سمت بیرون هدایت می‌کند.

پرونده:مسعی.png

پیشینه

پیشینه تاریخی کوه‌های صفا و مروه در روایات به زمان هبوط حضرت آدم(ع) بازگردانده شده است. در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده که پس از هبوط آدم و حوا به زمین، آدم بر روی کوه صفا و حوا بر روی کوه مروه قرار گرفتند. نام کوه صفا از اسم حضرت آدم و با توجه به آیه «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفى‏ آدَمَ‏ ... » گرفته شد و مروه را مروه نامیدند که از اسم زن (الْمَرْأَة) گرفته شده است.

روایات دیگر شهرت این دو کوه را به عصر حضرت ابراهیم(ع) پیوند می‌زنند. بنابر روایت از ابن عباس نخستین کسی که میان صفا و مروه دوید مادر اسماعیل بود. و به دنبال هفت مرتبه آمد و شد‌ هاجر بین صفا و مروه، سعی، سنّت شد و اولین بار ابراهیم همراه با فرزندش اسماعیل این سنّت الهی را انجام دادند. پیامبران دیگر در زیارت کعبه این عمل را نجام می‌دادند.

عصر جاهلی

بنابر برخی گزارش‌های تاریخی در عصر جاهلی، بر کوه صفا بت نهیک و بر کوه مروه بت مطعم الطیر قرار داده شده بود. از این رو آن دسته از مشرکان که بت منات را می‌پرستیدند سعی صفا و مروه را انجام نمی‌دادند. این بت‌ها همچنان بر روی کوه صفا و مروه قرار داشت تا آن گاه که در سال هفتم از هجرت پیامبر اسلام(ص) برای انجام «عمرة القضا» به مکّه آمدند و بنابر روایتی از امام صادق(ع) به درخواست رسول خدا(ص) بت‌ها را از صفا و مروه برداشتند و آن حضرت میان صفا و مروه سعی نمود و پس از آن بار دیگر آنها را بر روی صفا و مروه نصب کردند.

صفا و مروه در قرآن

صفا و مروه یک بار در آیه ۱۵۸ سوره بقره آمده است:

﴿در حقيقت، «صفا» و «مروه» از شعاير خداست [كه يادآور اوست]؛ پس هر كه خانه [خدا] را حج كند، يا عمره گزارد، بر او گناهى نيست كه ميان آن دو سعى به جاى آورد و هر كه افزون بر فريضه، كار نيكى كند، خدا حق شناس و داناست﴾

در بسيارى از روايات كه شیعه و اهل‌سنت آن‌ها را نقل گرده‌اند چنین نقل شده كه در عصر جاهليت مشركان در بالاى كوه صفا و کوه مروه بت قرار داده بودند. نصب كرده بودند بنام" اساف" و بر كوه" مروه" بت ديگر بنام" نائله" و به هنگام سعى از اين دو كوه بالا مى‏رفتند و آن دو بت را به عنوان تبرك با دست خود مسح مى‏كردند، مسلمانان به خاطر اين موضوع از سعى ميان صفا و مروه كراهت داشتند و فكر مى‏كردند در اين شرائط سعى صفا و مروه كار صحيحى نيست.

آيه فوق نازل شد و به آنها اعلام داشت كه صفا و مروه از شعائر خداوند است اگر مردم نادان آنها را آلوده كرده‏اند دليل بر اين نيست كه مسلمانان فريضه سعى را ترك كنند.

مفسران شیعه و سنّی در شان نزول این آیه اتفاق نظر دارند: این آیه در عمرة القضا و پیش از فتح مکه نازل شده است. برخی از یاران پیامبر(ص) گمان می‌کردند با وجود بت‌ها بر روی کوه صفا و مروه، باید سعی را ترک کنند اما قرآن در این آیه مسلمانان را به انجام عمل سعی در آن شرایط موظف کرد.

فضیلت صفا و مروه

در روایتی از پیامبر، پاداش سعی میان صفا و مروه با پاداش حج پیاده و پاداش آزاد کردن هفتاد بنده برابر شمرده شده است. در روایاتی از امامان شیعه بر فضیلت محل سعی تاکید شده است و از شفاعت ملائکه از سعی کنندگان یاد شده است.

1. امام صادق عليه السلام: نزد خداوند، هيچ بقعه‌اى محبوب‌تر از محلّ سعى نيست؛ زيرا هر‌ گردنكشى در آن، خوار مى‌شود. (

الكافى: ج 4 ص 434)

حکم فقهی سعی

مقالهٔ اصلی: سعی

سعی، بین صفا و مروه رکنی از ارکان حج است، اگر حاجیان عمداً آن را ترک کنند حج آنان باطل می‌باشد.

سعى بايد بعد از طواف و نماز آن، انجام شود؛ و اگر عمداً پيش از آنها بجا آورده شود، بايد بعد از طواف و نماز، اعاده شود.

بعد از نماز طواف، سعى- يعنى رفتن از صفا به مروه، و از مروه به صفا در هفت شوط- واجب است.

مسألۀ 835- لازم نيست سعى را بلافاصله بعد از طواف و نماز آن بجا آورد؛ بلكه اگر خسته شود، يا هوا گرم باشد، مى‌تواند آن را تا ساعتها به تأخير اندازد. حتّى بدون خستگى و گرما نيز تأخير جايز است؛ ولى تأخير آن تا فردا بدون ضرورت جايز نيست، و اگر تأخير انداخت، گناه كرده، ولى سعى او باطل نخواهد شد.

مسأله 437- نظر به اين كه طبقه دوم، سعى بين دو كوه صفا و مروه نيست سعى در آن كفايت نمى‌كند.

سعى به معنى رفتن از بيخ كوه «صفا» به «مروه» و از بيخ «مروه» به «صفا» در قالب هفت شوط است و از صفا به مروه يك شوط، و بالعكس شوط دوم حساب مى شود بنابراين بايد از صفا آغاز كند و در مروه پايان پذيرد.

نگارخانه

• کوه صفا.jpg

  کوه صفا

• کوه مروه.JPG

  کوه مروه

• کوه صفا از نمای بالا.jpg

  کوه صفا و سعی‌کنندگان از نمای بالا

• کوه صفا (قدیمی).png

  تصویری قدیمی از کوه صفا

• مسعی از طرف صفا، ۱۹۳۵م.jpg

  مسعی از طرف صفا و پله‌هایی که به سمت کوه صفا می‌رود. مربوط به سال ۱۳۵۳ق/۱۹۳۵م.

• مسعی از طرف مروه، ۱۹۳۵م.jpeg

  مسعی از طرف مروه. مربوط به سال ۱۳۵۳ق/۱۹۳۵م.

منابع

• «صورتان نادرتان للمسعی»، صفحه ارض الذكريات در توییتر، تاریخ درج مطلب: ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۱۸ خرداد ۱۴۰۱ش.
• قرآن کریم.
• مجمع‌البحرین، طریحی، تهران - ١۴٠٨ ه‌. ق.
• قصص الانبیاء، ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر.
• بحارالانوار، محمدباقر المجلسی، ط ٢، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ه. ق - ١٩٨٣م.
• تاریخ الطبری، محمد بن جریر الطبری، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، چاپ دوم، بیروت، دارالتراث، ١٩6٧م.
• اخبار مکه، ازرقی، محمد بن عبدالله.
• لغت‌نامه دهخدا، چاپ دانشگاه تهران، ج٢، ص١٧٠٠.
• کشف‌ الاسرار، میبدی، ابوالفضل.
• مجمع البیان، طبرسی، فضل بن حسن.
• هدایة السالک، مبارک بن علی بن حمد التميمی.
• احکام القرآن، ابوبكر محمد بن عبدالله ابن عربی.
• سلسلة ینابیع الفقهیة، مروارید، علی‌اصغر.

مقاله‌های مرتبط

• مسعی