شب‌زنده‌داری در قرآن
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
در قرآن چقدر به شب زنده‌داری توصیه شده است؟
...
سفارش به شب زنده داری در قرآن
راجع به شب زنده‌داری در قرآن آیات بسیاری داریم.[۱]
آیات زیادی در قرآن به پیامبر امر و سفارش میکند شب را بیدار باشد و به نماز و نیایش شبانه مشغول باشد.[۲] تعبیرات مختلفی که درباره مقدار «شب زنده داری» در این آیات آمده، در حقیقت برای بیان «تخییر» است، و پیامبر (ص) را مخیر میکند که نیمی از شب، یا چیزی کمتر، یا چیزی بیشتر را بیدار بماند.[۳] گرچه مخاطب در این آیات، شخص پیامبر (ص) است، ولی ذیل سوره نشان می‌دهد که مؤمنان هم در این برنامه با شخص پیامبر صلی الله علیه و آله همگام بودند. ص۱۷۴.
این آیات بار دیگر اهمیت شب زنده‌داری، و نماز شب، و تلاوت قرآن را در آن هنگام که غافلان در خوابند گوشزد میکند، و چنان‌که قبلًا نیز اشاره کرده‌ایم، عبادت در شب، مخصوصاً در سحرگاهان و نزدیک طلوع فجر، اثر فوق‌العاده‌ای در صفای روح، تهذیب نفوس، تربیت معنوی انسان، پاکی قلب و بیداری دل و تقویت ایمان و اراده، و تحکیم پایه‌های تقوا در دل و جان انسان دارد که حتی با یک مرتبه آزمایش، انسان آثار آن را به روشنی در خود احساس میکند.[۴]
«عبادت شبانه»، نیایش سحرگاهان، و راز و نیاز با محبوب، در ساعاتی که اسباب فراغت خاطر از هر زمان فراهم‌تر است، و همچنین تأثیر آن در تهذیب نفس، و پرورش روح و جان انسانی، بیان کرده است، و نشان می‌دهد. روح آدمی در آن ساعات آمادگی خاصی برای نیایش، مناجات و ذکر و فکر دارد. ص۱۸۱.[۵]
تیتر
پیامبراکرم به سبب شب خیزی و تهجّد، مقام شفاعت در روز جزا را یافته است. مخاطب آیاتی که به پیامبر سفارش میکند برای نماز و نیاشش در شب برخیزد، رسول اکرم است. ولی به موجب آیه «به‌طور یقین زندگی رسول خدا برای شما سرمشق نیکویی بود»؛ احزاب: ۲۱)، به امت اسلامی نیز تهجّد در شب توصیه شده است. اگرچه واژة تهجّد تنها یک بار در قرآن کریم آمده است، در سوره‌های متعدد به شب زنده داری و استغفار سحرگاهی تصریح شده است. قیام در دل شب به حکم دیگر آیات و نیز احادیث به همگان توصیه شده است.[۶] وقت تهجّد از نیمه شب تا طلوع فجر صادق است و هرچه به اذان صبح نزدیکتر باشد، فضیلت آن بیشتر است.[۷]
شب‌زنده‌داران
در آیه ۱۷ سوره ذاریات، شب‌زنده‌داری وصف محسنین آمده است.[۸]
در آیه ۱۱۳ آل عمران آمده که اهل کتاب همه یکسان نیستند، و در برابر افراد تبه‌کار، کسانی در میان آنها یافت می‌شوند که در اطاعت خداوند و قیام بر ایمان ثابت قدمند و پیوسته در دل شب آیات خدا را تلاوت می‌کنند.[۹]
وصف عبادالرحمان
از صفات عباد الرحمان، یکی این است که تمام، یا دست‌کم، بخشی مهم و قابل توجهی از شب را به عبادت و سجده بر درگاه خدای متعال سپری می‌کنند.[۱۰]
در آیه ۶۴ سوره فرقان، سومین ویژگی عبادالرّحمن و بندگان خاصّ خداوند را، راز و نیاز شبانه و شب زنده‌داری و نماز شب دانسته است؛ بنابراین، عبادالرحمن کسانی هستند که به خاطر رضای خداوند، لااقل بخشی از شب را، از رختخوابهای خویش جدا شده، و به راز و نیاز با خدای خویش می‌پردازند، و نماز شب را، که شامل سجده و قیام و دیگر افعال است، به جا می‌آورند. این که نماز شب جزء صفات عبادالرّحمن شمرده شده، جایگاه خاصّ آن را در مسئله تربیت و سیر و سلوک الی اللّه می‌رساند.[۱۱]
«عبادالرحمن» گروهی از بندگان صالح خداوند هستند که رحمانیت خداوند در آنها تجلی یافته است، زیرا اراده این گروه بر اساس آگاهی و عبادات و عمل به کارهایی است که خداوند به آن راضی است[۱۲]
وصف مؤمنان
آیه ۱۶ سجده در اوصاف مؤمنان واقعی می‌فرماید: « «تَتَجافی جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ یَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَطَمَعاً وَمِمَّا رَزَقْناهُمْ یُنْفِقُونَ»؛ پهلوهایشان از بسترها دور می‌شود (و شبانگاه به پا می‌خیزند و رو به درگاه خدا می‌آورند) و پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم انفاق می‌کنند».[۱۳] و در آیه ۹ سوره زمر نیز در وصف مؤمنان آمده که در شب نماز می‌خوانند و نیایش می‌کنند.[۱۴]
منابع
- ↑ قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۷، ص۳۱۷.
- ↑ سوره اسراء، آیه ۷۹؛ سوره مزمل، آیه ۲ و ۴؛ سوره طه، آیه ۱۳۰؛ سوره ق، آیه ۴۰؛ سوره طور، آیه ۴۹؛ سوره انسان، آیه ۲۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۲.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۷۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۵، ص۱۸۱.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مصلائی‌پور، عباس، «تهجد»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۳۲۱.
- ↑ تفسیر نمونه، ج3، ص: 56
- ↑ مصباح یزدی، محمد تقی، رستگاران، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش، ص ۹۵ و ۹۶.
- ↑ عارفی میناآباد، راهب، سیمای عبادالرحمن در قرآن، حبل المتین، شماره ۱۳، سال چهارم، زمستان ۱۳۹۴ش، ص۱۸.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج۱۰، ص۲۴۰.
- ↑ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش، ج8، ص: 150