اگر دین ندارید در دنیای خود آزاده باشید
آیا جمله «اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید» از امام حسین(ع) است؟ معنای آن چیست؟
اگر دین دارید، لااقل آزاده باشید ترجمه جمله‌ای از امام حسین(ع) است که منشور جهانی آزادی و آزادگی، منشور آزادی و حدیث حریت خوانده شده است.
گفته شده که امام حسین(ع) با اين شعار همه جهانيان را در همه ادوار تاریخ مخاطب قرار داده و به آنها مى‌گويد که حتى اگر تابع دين و مذهبى نيستيد، به اصول انسانيت، شرافت انسانى و اخلاق بشرى در همه حال پایبند باشید. اين سخن امام حسین(ع) شعار رعايت حقوق بشر دانسته شده است.
عبارت «اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید» در آخرین ساعات واقعه عاشورا از امام حسین(ع) صادر شده است؛ زمانی که امام حسین(ع) تعدادی زیادی از سپاه کوفه را به هلاکت رساند و در اثر جنگ و گریز میان او و خیمه‌های حرم فاصله افتاد. در این هنگام، حرکت سپاه کوفه به سمت حرم موجب شد تا امام حسین(ع) با این جمله آنان را از این کار منع کند.
جایگاه
عبارت «اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید» ترجمه جمله‌ای از امام حسین(ع) در روز عاشوراست که منشور جهانی آزادی و آزادگی، منشور آزادی و حدیث حریت خوانده شده است.[۱]
از نظر برخی محققان، امام حسین(ع) با اين شعار همه جهانيان را در همه ادوار تاریخ مخاطب قرار داده و به آنها مى‌گويد که حتى اگر تابع دين و مذهبى نيستيد، به اصول انسانيت، شرافت انسانى و اخلاق بشرى در همه حال پایبند باشید.[۲] از نظر آنان، اين سخن امام حسین(ع) همان شعار رعايت حقوق بشر است كه در جهان امروز سخن از آن بسيار گفته می‌شود و كمتر به آن عمل مى‌كنند.[۳]
برخی محققان گفته‌اند: از آنجایی که امام حسین(ع) می‌دانست که جنگجویان لشکر کوفه افرادی هستند که بنیادهای دین برای آنان اهمیت ندارد (هرچند به ظواهر دین پایبند هستند)، وجدان اخلاقی آنان را مخاطب قرار داد تا از عمل غیر انسانی آنان جلوگیری کند.[۴]
سید محمدتقی مدرسی، عالم معاصر شیعه، معتقد است که امام حسین(ع) با مخاطب قرار دادن پیروان آل ابوسفیان تلاش کرد آنان را با جمله «اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید» از بندگی آل ابوسفیان نجات دهد آنچنان که حضرت موسی(ع) در آیه ﴿و تلک نعمة تمنّها عليّ ان عبدت بني‌اسرائيل؛ و [آيا] اينكه فرزندان اسرائيل را بنده [خود] ساخته‌اى، نعمتى است كه منّتش را بر من مى‌نهى؟﴾[۵] با مخاطب قرار دادن فرعون تلاش کرد بنی اسرائیل را از بندگی او رهایی بخشد.[۶]
متن و ترجمه
| « | وَيحَكُم يا شيعَةَ آلِ أبي‌سُفيانَ! إن لَم يَكُن [لَكُم] دينٌ و كُنتُم لا تَخافونَ المَعادَ فَكونوا أحراراً في دُنياكُم هذِهِ واى بر شما اى پيروانِ خاندان ابوسفيان! اگر دين نداريد و از [روز] معاد نمى‌هراسيد، پس در اين دنيايتان آزاده باشيد[۷] |
» |
بستر صدور روایت
در منابع، بستر تاریخی صدور روایت «اگر دین ندارید، لااقل آزاده باشید» از امام حسین(ع) در روز عاشورا به این صورت گزارش شده است:
سپس حسين(ع) هماورد طلبيد و هر كدام از قهرمانان را كه به‌سوى او مى‌آمد مى‌كُشت؛ تا آنكه تعداد بسيارى از آنان را كُشت. شمر بن ذى‌الجوشن، كه خداوند او را لعنت كند، با عده فراوانى پيش آمدند و همگى با هم با او جنگيدند. امام حسين(ع) نيز با آنان جنگيد تا آن كه ميان او و خيمه‌گاهش فاصله انداختند. پس حسين(ع) بر آنان فرياد كشيد: واى بر شما، اى پيروان خاندان ابوسفيان! اگر دين نداريد و از حساب روز جزا نمى‌هراسيد، پس در اين دنيايتان آزاده باشيد و به خوی نياكان عرب خود باز گرديد، اگر آنگونه كه مى‌گوييد، عرب هستيد. پس شمر بن ذى‌الجوشن، كه خداوند او را لعنت كند، فرياد برآورد: اى حسين! چه مى‌گويى؟ امام(ع) گفت: مى‌گويم که من با شما مى‌جنگم و شما با من مى‌جنگيد، ولى زنان و کودکان كه گناهى ندارند. پس سركشان و بی‌خردانتان را از دست‌درازى به حرمم، تا زمانی که زنده هستم، باز داريد. شمر گفت: اى پسر فاطمه، اين حق براى تو هست. پس شمر بر يارانش بانگ زد و گفت: از حريم حرم اين مرد دور شويد و در پىِ خودش باشيد، كه به خدا سوگند، او هماوردى شايسته و بزرگوار است.[۸]
در برخی منابع متأخر گفته شده که این عبارت در زمانی که امام حسین(ع) در گودال قتلگاه افتاده بود از او صادر شده است. زمانی که دشمنان برای مطمئن‌شدن از زنده‌بودن او سعی کردند تا به خیمه‌ها نزدیک شوند؛ چون می‌دانستند که امام(ع) در صورت زنده‌بودن حتماً به این عمل واکنش نشان خواهد داد.[۹]
منابع
- ↑ صحتی سردرودی، محمد، عاشوراپژوهی (با رویکردی به تحریف‌شناسی تاریخ امام حسین علیه السلام)، قم، انتشارات خادم‌الرضا(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۳۵۶؛ نیز: نجمی، محمدصادق، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۱ش، ص۳۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، عاشورا ريشه‌ها انگيزه‌ها رويدادها پيامدها، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، ۱۳۸۴ش، ص۵۲۲؛ نیز: نجمی، سخنان حسین بن علی(ع) از مدینه تا کربلا، ص۳۲۸.
- ↑ مکارم شیرازی، عاشورا ريشه‌ها انگيزه‌ها رويدادها پيامدها، ص۵۲۲.
- ↑ سند، محمد، بحوث معاصرة فی الساحة الدولية، قم، مركز الابحاث العقائدية، ۱۴۲۸ق، ص۱۰۰.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۲۲.
- ↑ مدرسی، سید محمدتقی، عاشورا امتداد حركة الانبياء، تهران، مكتب العلامة مدرسی، ۱۴۰۷ق، ص۴۶.
- ↑ ابن‌اعثم کوفی، محمد بن علی، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۷..
- ↑ ابن‌اعثم کوفی، محمد بن علی، الفتوح، تحقیق علی شیری، بیروت، دار الأضواء، ۱۴۱۱ق، ج۵، ص۱۱۷.
- ↑ مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، تهران، انتشارات صدارا، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۲۰۸-۲۰۹.