نام‌گذاری فرزند عبدالله بن جعفر بن ابی‌طالب توسط معاویه
آيا به توصيه معاويه عبدالله بن جعفر بن ابيطالب نام فرزندش را معاويه گذاشت و در عوض آن از معاويه پول گرفت؟
«عبدالله بن جعفر بن ابيطالب» پسر عمو و همسر زينب كبري سلام الله عليها است. نام مادرش اسماء بنت عميس است. او از شخصيتهای بزرگ و بلند مرتبه بود و ارادت خاصّي به اهل بيت عليهم السّلام داشت. كرامت و بخشندگي او زبانزد خاصّ و عام بود. امّا در جواب به سؤال مذكور ابتدا بايد چند نكته را به عنوان مقدمه ذكر كرد.
نكته اول: عبدالله بن جعفر فرزندي به نام معاويه داشته است. و اين مطلب در كتاب‌هاي بسياري ذكر شده است. ابن قتيبه نيز در المعارف نام يكي از فرزندان عبدالله را معاويه ذكر مي‌كند.[۱] ابن حجر عسقلاني نيز در الاصابه نام يكي از فرزندان او را معاويه مي‌نويسد.[۲] شيخ جعفر نقدي در كتاب حياه السيده زينب(س) نام يكي از فرزندان عبدالله بن جعفر را معاويه ذكر مي‌كند.[۳] علاوه بر اين در منابع ديگري هم اين مطلب ذكر شده است كه به مناسبت در بحث به آن اشاره خواهد شد.[۴] همچنین قیام عبدالله بن معاویه بن جعفر اب ی طالب علیه امویان درمنابع ذکر شده است.
نكته دوم اينكه معاويه بن عبدالله بن جعفر از فرزندان حضرت زينب سلام الله عليها ـنبوده است. عبدالله همسران ديگري نيز داشته است و معاويه از يكي ديگر از همسران عبدالله متولّد شده است. به گفته برخی از منابع عبدالله بن جعفر از حضرت زينب سلام الله عليها داراي چهار پسر به نام‌هاي علي، عون الاكبر، محمّد و عباس و يك دختر به نام امّكلثوم بوده است.[۵] اعلام الوري فرزندان عدالله از زينب كبري را علي و جعفر و عون الاكبر و امّ كلثوم بر می شمارد. در نور الابصار نيز به اين تزويج و تولد علي و جعفر و عون الاكبر و عباس و محمّد و امّكلثوم اشاره مي‌كند.[۶] در همين كتاب در ذكر نام فرزندان عبدالله بن جعفر آمده است:«... و ديگر معاويه و اسحاق و اسماعيل و قثم و عباس و ام‌عون كه از مادرهاي ديگرند»[۷]
امّا در رابطه با اينكه عبدالله بن جعفر به توصيه معاويه نام فرزندش را معاويه گذاشته باشد، اين مطلب در برخي از كتاب‌ها ذكر شده است. به عنوان نمونه ابوالفرج اصفهاني در كتاب الاغاني مي‌نويسد: «كنيت عبدالله بن جعفر، ابومعاويه است چون زماني كه معاويه بن عبدالله متولد گرديد، عبدالله نزد معاويه بود و از ولادت فرزندش بشارت آوردند. عبدالله نيز اين مطلب را به معاويه گفت. معاويه گفت: اين پسرت را معاويه نام كن، و صد هزار درهم در ازايش بگيرد عبدالله قبول كرد و آن دراهم را مأخوذ داشت»[۸] جرجي زيدان نيز در تاريخ تمدن اسلام مي‌نويسد: عبدالله بن جعفر پسري پيدا كرد. معاويه صد هزار درهم براي او فرستاد و خواهش كرد نام آن را معاويه بگذارد. عبدالله آن شرط را پذيرفت.[۹]
شيخ عباس قمي مي‌نويسد: عبدالله بن جعفر بيست پسر و به قولي بيست و چهار پسر داشته از جمله معاويه بن عبدالله بن جعفر كه وصي پدرش عبدالله بوده است. عبدالله بن جعفر به خواهش معاويه نام پسرش را معاويه گذاشت.[۱۰] امّا به چه علّت عبدالله بن جعفر راضي شده است كه نام فرزندش را معاويه بگذارد؟
به نظر مي‌رسد اعتقاد عبدالله بر این امر که كه حق اهل بيت عليهم السّلام در نزد معاويه است و بايد با روشي مسالمت‌آميز اين حق را از او گرفت باعث این رویکرد شده است. در همين رابطه خود عبدالله بن جعفر به معاويه مي‌گويد: «سوگند به خداي اگر نه آن بودي كه خداي حق ما را به دست تو افكنده است، هرگز به ديدار تو رهسپار نمي‌شديم.»[۱۱] در منابع تاريخي آمده است كهعبدالله به نزد معاويه و حتّي به نزد يزيد مي‌رفت و از آنها پول مي‌گرفت و در مدينه به هر كس محتاج بود مي‌داد. در همين رابطه در ناسخ التواريخ آمده است: «چون معاويه بمرد و يزيد بر مسند امارت بنشست، عبدالله بن جعفر نزد وي رفت وگفت: پدرت هر سال هزار بار هزار درهم مرا عطا كرد و صله رحم به جا گذاشتي (بجا مي‌آورد) ... يزيد دستور داد مبلغ هنگفتي به او بخشيدند. يكي از حاضران چون اين مبلغ خطير را بديد به يزيد گفت: آيادر حق يك نفر چنين مبلغي بزرگ را در هر سال برقرار داشتي يزيد گفت: واي بر تو من اين مال را به مردم مدينه عطا كردم، چه در دست عبدالله به عاريت باشد و همه را به مردم بخشد.»[۱۲]
نتيجه‌گيري: به نظر مي‌رسد با توجّه به اينكه عبدالله بن جعفر مردي كريم و بخشنده بوده و از طرفي قائل بوده كه حق ايشان در دست معاويه است و بايد از او گرفته شود با پيشنهاد معاويه موافقت مي‌كند و نام فرزندش را معاويه مي‌گذارد تا از اين طريق حق خويش و مردم را از او بگيرد و در بين مردم خرج كند.
منابع
- ↑ ابن قتيبه، المعارف، چاپ اول، قم، منشورات الشريف الرضي، ۱۳۷۳ ش، ص۲۰۷.
- ↑ ابن حجر عسقلاني، الاصابه في تمييز الصحابه، چاپ اول، جلد ۴، بيروت، دار الجيل، ۱۴۱۲،ص ۴۰.
- ↑ شيخ جعفر نقدي، حياه السيده زينب، چاپ اول، بيروت، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، ۱۴۱۹هـ، ص۱۰۸.
- ↑ علاوه بر اينكه قيام عبدالله بن معاويه بن جعفر بن ابيطالب بر ضدّ بني اميه در كوفه مشهور است.
- ↑ عباسقلي خان سپهر، ناسخ التواريخ، حضرت زينب(س) ، جلد ۲، تهران، كتابفروشي اسلاميه، ۱۳۴۶هـ ش، ص۵۸۰.
- ↑ همان، ص۵۸۰.
- ↑ همان، ص۶۵۰.
- ↑ همان، ص۶۵۰ به نقل از الاغاني.
- ↑ جرجي زيدان، تاريخ تمدن اسلامي، جلد ۵، ترجمه جواهر كلام، تهران، اميركبير، ۱۳۳۶، ص۱۶۴.
- ↑ شيخ عباس قمي، منتهي الآمال، ج۱، تهران، كتابفروشي اسلاميه، سال ۱۳۳۸ هـ ش، ص۲۰۵.
- ↑ همان، جلد ۲، ص۶۲۴.
- ↑ همان، ج۲، ص۶۲۴.