اعتبار خطبة البیان منسوب به امام علی(ع)
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
در کتاب بحرالمعارف از عبدالصمد همدانی خطبه‌ای منسوب به امیرالمؤمنین(ع) به نام خطبة البیان آمده است آیا این خطبه معتبر است؟
مولی عبدالصمد همدانی عارف شیعی قرن ۱۲ هـ ق. در این کتاب عرفانی خود، خطبه البیان را به مولای متقان منتسب کرده و در مقابل مخالفان از حرف خود دفاع می‌کند اما هیچ سندی را بر درستی این خطبه نمی‌آورد و فقط دیگران را متهم می‌کند که برخی مطالب را در ست متوجه نمی‌شوید، هرچند که برخی از فضایل آن حضرت در این خطبه مطابق با روایات صحیح است همانند گفتار رسول‌الله ـ صلی الله علیه و آله وسلم ـ که فرمود: ((من شهر علمم و علی دروازه آن است» اما نمی‌توان همه این خطبه را از فرمایشات حضرت علی علیه السلام دانست چرا که در این خطبه مطالبی وجود دارد که از شأن ولایت بدور است به عنوان نمونه در این خطبه آمده که حضرت گفته باشند: ((من همانم که پیامبران و رسولان را برانگیختم، جهانیان را آفریدم، زمین را گستراندم و… .))[۱]
چگونه امامی که در عمرش یک لحظه هم رویش را به سوی غیر خدا برنگردانده است، خود را آفریننده جهان بداند و….
بر همین اساس محقق این کتاب در پاورقی این خطبه می‌نویسد: «این خطبه را هیچ‌یک از حدیث نویسان در کتاب‌های حدیثی معتبر خود نیاورده است و حتی علامه مجلسی نیز که بنایش جمع‌آوری همه احادیث بود این خطبه را در بحار نقل نکرده و مرحوم محقق قمی در جامع الشتاب گفته: این خطبه از سخنان آن حضرت نیست.»[۲]
علامه عاملی نیز به طور مفصل این خطبه را رد نموده و می‌گوید: «این خطبه را عبدالله بن مسعود از امیر مؤمنان نقل کرده که آن حضرت در زمان خلافت خود در بصره ایراد نموده در حالی که عبدالله بن مسعود در زمان عثمان از دنیا رفته بود چگونه ممکن است ابن مسعود مرده بیاید خطبه حضرت را نقل کند علاوه بر این چند اشکال دیگر نیز دارد مانند این که برخی گفته‌اند این خطبه در کوفه ایراد شده است و دیگر این که در این خطبه آمده است افرادی چون ابن یقطین عمر بن صالح، اشعب طماع و… بلند شدند و از حضرت سئوالاتی کردند در حالی که این افراد در آن زمان هنوز به دنیا نیامده بودند.»[۳]
بنا بر این به نظر می‌رسد افرادی فضائلی از امیرالمؤمنین علیه السلام را با اضافاتی از خودشان جمع‌آوری کرده و به صورت خطبه و از زبان آن حضرت به مردم نقل کرده‌اند و عده‌ای از علما ناخودآگاه این کلمات را به عنوان خطبه آن حضرت در کتاب‌های‌شان آورده‌اند بد ون این که به اشکالات غیرقابل انکار توجهی کنند.