محدوده جغرافیایی سرزمین‌های اسلامی
محدوده جغرافیایی کشورهای اسلامی چگونه است و سرزمین‌های خلافت اسلامی شامل کدام کشورها می‌شد؟
سرزمین‌های جهان اسلام به لحاظ موقعیت قاره‌ای و جغرافیائی به سه گروه کشورهای آسیایی، آفریقایی، و اروپایی که مجموعاً ۵۱ کشور است، تقسیم می‌شوند. مرزهای خلافت اسلامی در اوج اقتدارش از شرق به آسیای میانه، افغانستان امروزی و شرق پاکستان، از شمال به کوه‌های قفقاز و جنوب ترکیه فعلی و از جنوب به دریای عرب و اقیانوس هند منتهی می‌شد، از غرب نیز به شمال آفریقا و اسپانیا محدود می‌شد.
سرزمین‌های اسلامی
سرزمین‌های اسلامی بین ۲۰ درجه طول غربی و ۱۴۰ درجه طول شرقی از خط استوا قرار گرفته‌اند. غربی‌ترین کشور اسلامی که در غرب آفریقا واقع است، سنگال نام دارد. شرقی‌ترین آن اندونزی است که در آسیای جنوب شرقی قرار دارد. بین غربی‌ترین و شرقی‌ترین کشور مسلمان بیش از ۱۰ ساعت اختلاف زمان وجود دارد. کل کشورهای اسلامی بیش از ۲۶ میلیون کیلومتر مربع مساحت دارند.[۱] نام کشورهای اسلامی در سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا عبارت‌اند از:
کشورهای مسلمان‌نشین آسیایی
- آسیای مرکزی: قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان و مغولستان.
- آسیای جنوبی: مسلمانان سرزمین کشمیر، نپال، پاکستان، بنگلادش و مالدیو.
- جنوب شرقی آسیا: سنگاپور، ویتنام، کامبوج، تایلند، اندونزی و مالزی.
- جنوب غربی (خاورمیانه): عربستان، فلسطین، عراق، سوریه، لبنان، یمن، اردن، کویت، امارات متحده عربی، عمان، بحرین، قطر، ترکیه، افغانستان و ایران.[۲]
کشورهای مسلمان‌نشین آفریقایی
- آفریقای شمالی (مغرب): مصر، لیبی، تونس، الجزایر و مراکش.
- آفریقای شرقی: اتیوپی، سومالی، کنیا و تانزانیا.
- آفریقای غربی: موریتانی، مالی، سنگال، گینه، لیبریا، غنا، نیجریه، کامرون و کنگو.
- آفریقای مرکزی: سودان، چاد، نیجر، اوگاندا و زئیر.
- آفریقای جنوبی: موزامبیک، ماداگاسکار، زامبیا، زیمباوه، آنگولا و نامبیا.[۳]
کشورهای مسلمان‌نشین قاره اروپا
- اروپای شرقی (منطقه بالکان): آلبانی، بوسنی هرزگوین، مقدونیه، کوزوو، یونان، بلغارستان و مجارستان.
در سال ۹۱ هجری طارق بن زیاد از فرماندهان لشکر مسلمانان موفق شد جنوب غربی اروپا را به تصرف دربیاورد. او بعد از گذشتن از تنگه جبل الطارق، اندلس (اسپانیا) را فتح کرد. مردم آن مناطق از مسلمانان استقبال کردند. پس از مدتی اندلس از مراکز بسیار درخشان تمدن اسلامی شد.
پس از این موفقیت مسلمانان وارد فرانسه شده و پایگاه‌های خود را در آنجا مستقر کردند؛ امّا چون این مراکز تا مقر حکومت مسلمانان فاصله زیادی داشت با کمبود امکانات مواجه شدند و فتوحات خود را در این سرزمین متوقف کردند.
در قرون بعد فتوحات دیگری در اروپا نصیب مسلمانان شد که نتیجه آن دستیابی دولت مقتدر اسلامی بر اروپای شرقی و منطقه بالکان بود، که مرکز امپراطوری عثمانی به اروپا (ترکیه) نقل مکان یافت و بعد از آن ترکان عثمانی به قلمرو بالکان هجوم برده، صربستان و بوسنی را به تسلط خود درآوردند.[۴]
سرزمین‌های خلافت اسلامی
خلافت اسلامی در اوج قدرت خود مرزهایش از شرق به آسیای میانه و افغانستان امروزی و شرق پاکستان، از شمال به کوه‌های قفقاز و جنوب ترکیه فعلی و از جنوب به دریای عرب و اقیانوس هند منتهی می‌شد، از غرب نیز به شمال آفریقا و اسپانیا محدود می‌شد.[۵]
مطالعه بیشتر
۱. سرزمین اسلام: غلامرضا گلی زواره.
۲. آفاق اسلام: سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.
۳. خاورمیانه: محمد تقی رضویان.
منابع
- ↑ گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۶۱.
- ↑ چوخاچی زاده، محمد باقر، مسائل جغرافیایی جهان اسلام، تهران، پژوهشکده علوم دفاعی دانشگاه امام حسین(ع)، ص۹۲.
- ↑ عسکری، علی بابا، جغرافی کشورها، چاپ سحاب، ص۴۲؛ گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۳۲۱.
- ↑ گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص۴۸۹.
- ↑ گلی زواره، غلامرضا، سرزمین اسلام، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.