کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا

سؤال

آیا عبارت (حدیث کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا) روایتی از معصوم(ع) می‌باشد؟

درگاه‌ها

کُلُّ یَومٍ عاشُوراءُ وَ کُلُّ أرْضٍ کَرْبَلا روایتی از اهل‌بیت(ع) نیست. علی شریعتی در ابتدای یکی از مقالات خود درباره امام حسین(ع) این عبارت را به عنوان حدیث، به امام صادق(ع) نسبت داده است؛ اما با بررسی منابع حدیثی مشخص می‌شود عبارت بیان شده از ائمه اطهار(ع) نیست؛ بلکه بیتی از اشعار یکی از شعرای معاصر امام صادق(ع) است. دکتر مهاجرانی درباره این موضوع در کتاب انقلاب عاشورا می‌نویسد: «عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا که مشهور و پر نکته است را نتوانستم در مجموعه بحارالنوار، کتب اربعه و مستدرک الوسائل پیدا کنم.»

مضمون عبارت کُلُّ یَومٍ عاشُوراءُ وَ کُلُّ أرْضٍ کَرْبَلا، ضمن اشعار محمد بن سعید بوصیری (قرن ۷ ق) در رثای امام حسین(ع) و یارانش آمده است. متن شعر او، این است: «کل یوم و کل ارض کربلا\ فیهم کربلا و عاشورا؛ هر روزی و هر سرزمینی به خاطر اندوه من بر آنان کربلا و عاشوراست.» احتمالاً همین شعر، ریشه اصلی آن جمله مشهور باشد.

برخی گفته‌اند برای این سخن هرگز مدرکی (حتی به صورت مرسل و مقطوع یا ضعیف و سست) یافت نشده است. بلکه احادیثی در متون معتبر وجود دارد که با این سخن تعارض دارد. امام سجاد(ع) می‌فرمایند: هرگز روزی مانند روز حسین (عاشورا) نباشد.

امام خمینی می‌فرمایند: «این کلمه کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا، یک کلمه بزرگی است که اشتباهی از او می‌فهمند. آن‌ها خیال می‌کنند که یعنی هر روز باید گریه کرد لکن این محتوایش غیر از این است. عده‌ای معدود آمدند کربلا و ایستادند و در مقابل ظلم یزید و در مقابل دولت جبّار در مقابل امپراتور زمان ایستادند و فداکاری کردند و کشته شدند ولکن ظلم را قبول نکردند و شکست دادند یزید را؛ همه جا باید این‌طور باشد و همه روز هم باید این‌طور باشد. همه روز باید ملت ما این معنا را دانسته باشد که امروز عاشورا است و ما باید مقابل ظلم بایستیم و همین‌جا هم کربلاست و باید نقش کربلا را ما پیاده کنیم. انحصار به یک زمین ندارد انحصار به یک افراد نمی‌شود. قضیه کربلا منحصر به یک جمعیت هفتاد و چند نفری و یک زمین کربلا نبود همه زمین‌ها باید این نقش را ایفا کنند و همه روزها».

مطالعه بیشتر

• سید هاشم رسولی محلاتی، زندگی امام حسین(ع)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۷۸ش.