الاعتقادات (کتاب)
کتاب الاعتقادات نوشته چه کسی است؟ موضوع آن چیست؟
کتاب الاعتقادات کتابی است به زبان عربی نوشتهٔ علامه مجلسی که موضوع آن تبیین اعتقادات اصیل شیعه از منظر نویسنده است. مجلسی ضمن این تبیین به نقد اندیشه‌های فلاسفه و عارفان پرداخته است. در این کتاب، موضوعاتی مانند تأویل قرآن و وحدت وجود از منظر فلاسفه و عرفای اسلامی مورد نقد قرار گرفته است.
جایگاه مؤلف
محمدباقر بن محمدتقی مجلسی مشهور به علامه مجلسی و مجلسی دوم از علما و محدثان بزرگ شیعه در قرن یازدهم هجری بود. علامه مجلسی عالمی برجسته و تأثیرگذار و نویسنده‌ای پرکار بود که آثار بسیاری در موضوعات مختلف و با اتکا به احادیث و اخبار ائمه اطهار(ع) نوشت. آثار مجلسی پس از او مورد استناد و رجوع دانشمندان شیعه قرار گرفت.[۱]
توانایی علامه مجلسی در دانش‌های حدیثی مورد اتفاق علمای شیعه است. هرچند بر دیدگاه و روش علامه مجلسی در باب نقل و تفسیر روایات نقدهایی به‌خصوص در دوره معاصر وارد شده است. عالمان بزرگ شیعه از جایگاه والای مجلسی در مقام یک محدث سخن گفته‌اند.[۲]علامه مجلسی به دلیل جایگاه علمی و دینی خود شأن والای اجتماعی و سیاسی فراوانی یافت. او از سوی شاهان صفوی، که برای اولین بار تشیع را مذهب رسمی و مبنای دینی حکومت خود قرار داده بودند، به سمت‌های بالای دینی و اجتماعی منصوب شد.[۳]
ویژگی‌ها
مجلسی این کتاب را در شهر مشهد و در اواخر ماه محرم سال ۱۰۸۶ق تألیف کرده است. او این کتاب را ظرف یک شب در هفتصد و پنجاه سطر نگاشته است.[۴] این کتاب در دو باب نگاشته شده است. مجلسی در مقدمهٔ کتاب هدف از نگارش چنین کتابی را پاسخ به درخواست افرادی می‌شمرد که از او خواهان راه حق و هدایت شده بودند.[۵]
نام اصلی این کتاب اعتقادات است و عنوان منهاج الحق و النجاة ظاهراً از سوی شارح این کتاب و با استفاده از عبارتی در مقدمهٔ مجلسی بر این کتاب[۶]، برای شرح عربی آن انتخاب شده است.[یادداشت ۱] شارح این کتاب، سید ابراهیم نجفی (درگذشتهٔ ۱۳۶۲ق)، از مخالفان فلسفه و فلاسفه اسلامی و عرفان و عرفای اسلامی به‌شمار می‌رود. در عبارات او در شرح کتاب مجلسی این مخالفت با بیانی تند همراه شده است.[۷]این شرح توسط سید حسن بنی‌طبا ترجمه شده است.[۸] ترجمه و شرح دیگری از این کتاب توسط سید قاسم علی‌احمدی منتشر شده است.[۹]
محتوا
برخی موضوعات مطرح‌شده در کتاب اعتقادات مجلسی عبارت‌اند از:
- تبیین اینکه اهل بیت(ع) واسطه‌های فیض بین خدا و خلق هستند؛
- نقد تأویل آیات و روایات توسط فلاسفه؛
- نقد عارفان و صوفیان به‌سبب بدعت‌هایشان و اعتقاد به وحدت وجود؛
- خداشناسی، جبر و اختیار و قضا و قدر؛
- وجوب ایمان به پیامبرانی که در قرآن نام آنان ذکر شده است؛
- وجوب اقرار به عصمت پیامبرانی که در قرآن از آنان یاد شده است.[۱۰]
منابع
- ↑ نصیری، علی، درسنامهٔ علم حدیث، قم، مرکز نشر هاجر، ۱۳۸۸ش، ص ۱۶۹.
- ↑ الحر العاملی، محمد بن الحسن، امل الآمل فی علماء جبل، تحقیق السید احمد الحسینی، مکتبة الأندلس، بی‌تا، ج ۲، ص ۲۴۸.
- ↑ طارمی، حسن، علامه مجلسی، تهران، انتشارات طرح نو، ۱۳۷۵ش، ص ۱۶-۱۷.
- ↑ الطهرانی، الشیخ آقابزرك، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق، ج ۲، ص ۲۲۴-۲۲۵.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، اعتقادات علامهٔ مجلسی (نسخهٔ دیجیتال)، اصفهان، مركز تحقیقات رايانه‌ای قائمیهٔ اصفهان، ۱۳۹۰، ص۶۱.
- ↑ مجلسی، اعتقادات علامهٔ مجلسی (نسخهٔ دیجیتال)، ص۵۷.
- ↑ برای نمونه ن.ک: مجلسی، اعتقادات علامهٔ مجلسی (نسخهٔ دیجیتال)، ص۶۶-۶۹.
- ↑ اعتقادات علامهٔ مجلسی (نسخهٔ دیجیتال)، ص۶۰.
- ↑ علی‌احمدی، سید قاسم، شرح رسالهٔ اعتقادات علامهٔ مجلسی، قم، انتشارات دلیل ما، ۱۳۹۰ش.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، اعتقادات علامهٔ مجلسی، ص ۷۵-۱۳۱.
- ↑ شیخ آقابزرگ تهرانی در یادکرد از کتاب اعتقادات علامهٔ مجلسی از نام دیگر آن یاد نکرده است. الطهرانی، الذریعة، ج ۲، ص ۲۲۴-۲۲۵.