اهداف نزول قرآن

سؤال

هدف از نزول قرآن كريم چيست؟

انسان‌ ها براي رسيدن به هدف خلقت، نيازمند برنامه ‌اي که مطابق با نيازهاي آن‌ها است، هستند. قرآن‌كريم به عنوان برنامه‌اي كه اين نيازمندي‌ها را ذكر فرموده از طرف خالق بشر كه به تمام نيازهاي انسان آگاه است، نازل شده است. اهدافی که در خود آیات قرآن، در مورد قرآن وارد شده است در دو جهت معرفی قرآن، به کتاب هدایت، نور و تبیان هر چیز و از جهت دیگر اهدافی نیز برای آن ذکر شده است، مانند تعقل و فهم انسان، تذکر و یادآوری، شفای دل و فکر و بشیر و نذیر بودن آن.

كتاب هدايت

قرآن كريم آخرين و کامل ترین كتاب از میان کتاب های آسمانی که برای هدایت بشر نازل شده است می باشد.

قرآن در اين‌ باره مي‌فرمايد: ﴿...وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَه وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ﴾ و ما برتو قرآن را نازل كرديم که بيان کننده همه چيز و به‌عنوان كتاب هدايت، رحمت و بشارت براي مومنان مي باشد. و در آغاز سوره بقره مي‌فرمايد: ﴿ذَلِكَ الْكِتَابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ﴾ آن كتاب (قرآن) شكي در آن نيست، هدايتي است براي پرهيزگاران.

كتاب نور

خداوند متعال، در برخي از آيات، قرآن را نور و كتاب روشن معرفي كرده است؛ كتاب نوري كه انسان به‌ وسيله ي آن از ظلمت‌ها بيرون مي‌آورد و چراغ راه او می باشد. وجه تشبیه قرآن به نور، این است که، نور، هم خودش روشن است و هم چيزهاي ديگر را نوراني و روشن مي‌كند.

قرآن مي‌فرمايد: ﴿يَا أَهْلَ الْكِتَابِ قَدْ جَاءَكُمْ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيرًا مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتَابِ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جَاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَكِتَابٌ مُبِينٌ. يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَيُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَيَهْدِيهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ...﴾ اي اهل کتاب !تحقيقاً از طرف خدا نور و كتابي روشن به‌سوي شما آمده، خدا به آن هرکسي را که خواهان رضوان الهي باشد، هدايت مي‌كند و شما را از ظلمت‌ها و تاريكي‌ها به‌سوي نور و روشنايي خارج مي‌كند.

كتاب جامع سعادت

خدا قرآن را به‌عنوان بيان‌گر (تبيان) همه چيز به انسان‌ها شناسانده و در اين‌باره مي‌فرمايد:

{{قرآن|وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ ... ما بر تو قرآن را به‌عنوان بيان‌گر هر چيز نازل كرديم... .يعني هرچيزي كه در تأمين سعادت انسان‌ها سهم به سزايي دارد، در اين كتاب الهي بيان شده است. و اگر انجام كاري سبب فراهم نمودن سعادت بشر است، ‌در قرآن كريم آمده و اگر ارتكاب عملي مايه ي شقاوت بشر مي‌شود، پرهيز از آن به‌صورت دستوري لازم در آن آورده شده است.

عاقل ساختن انسان

تعاليم قرآن فقط براي علم آموزي و دانشمند ساختن نيست، بلكه براي عاقل ساختن انسان‌ها است. قرآن مي‌فرمايد: ﴿وَتِلْكَ الأمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلا الْعَالِمُونَ﴾ مادر قرآن آن مثَل‌ها را براي مردم مي‌زنيم، اما آن‌ها را غير از افراد عالم نمي‌توانند تعقل بكنند و بفهمند. در اين آيه، علم را به‌عنوان وسيله‌اي لازم براي هدف نهايي يعني تعقل و عاقل شدن، معرفي مي‌كند.

مثال هایی که قرآن به آن اشاره می کند، در واقع برای تعقل و فهم عملی انسان است، تا با فهم آن طریق هدایت و سعادت برای انسان هموار شود.

يادآوري و تذكر

بعضي از آيات، قرآن را تذكر براي عالمين معرفي كرده است: ﴿... إِنْ هُوَ إِلا ذِكْرَى لِلْعَالَمِينَ﴾ قرآن جز تذكر براي تمام عالم نمي باشد. يعني بهره‌گيري و استفاده از قرآن و معارف آن سخت نيست؛ چرا كه مضمون آن با خواسته‌ها و نيازهاي دروني انسان هماهنگ است و چيزي از بيرون بر او تحميل نمي‌شود.

شفاء قلب‌ها

خداي مهربان، قرآن را به‌عنوان شفاي آن‌چه در دل‌ها و افكار است، معرفي مي‌نمايد: {{قرآن|وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ.. و قرآن را به‌عنوان چيزي كه شفاء است نازل مي‌كنيم.

در اين آيه و آيات مشابه، قرآن «دارو» معرفي نشد، بلكه شفاء گفته شده، چرا كه مريض امكان دارد دارويي را مصرف كند ولي درمان نيابد و خوب نشود، ‌اما قرآن خود شفاء و درمان است.

از اينجا روشن مي شود حق تلاوت تنها اين نيست كه حركات و اعراب و قواعد تجويد رعايت شود، بلكه همراه با آن، تدبّر در معاني و فكر و آمادگي براي تأثير پذيري نيز لازم است. خداوند متعال در مورد پذيرش مؤمنان مي‌فرمايد: ﴿إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَانًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ﴾ مؤمنين فقط اين‌گونه هستند كه ... و هنگامي كه آيات قرآن بر آن‌ها تلاوت شود ايمان‌شان زيادتر مي‌شودو بر خدا توکل مي کنند.

بشارت و انذار

قرآن مي‌فرمايد: ﴿تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ... بَشِيرًا وَنَذِيرًا فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ﴾ قرآن فرستاده شده از سوي خداي رحمن رحيم است، ... قرآني كه بشارت مي‌دهد نيكان را و مي‌ترساند بدان را . پس اکثر آنها اعراض کردند و گوش ندادند.

منابع جهت مطالعه بيشتر:

۱ـ تفسير رهنما، اكبر هاشمي رفسنجاني، دفتر تبليغات اسلامي، ج۱.

۲ـ قرآن در قرآن، مهدي احمدي، انتشارات اشراق.

۳ـ تفسير تسنيم، آيه الله جوادي آملي، اسراء ج۱.