مجازات نفس
سؤال
اگر گناهی از انسان سر بزند، چگونه خود را تنبیه و مجازات کند؟
تعریف
مجازات یا تنبیه خود، نوعی روش کنترل خود است، که در آن فرد می‌کوشد رفتارهای بد خود را از طریق پیامدهای آزارنده‌ای کاهش دهد. تمامی انواعِ «تنبیه از سوی دیگری» را می‌توان در چارچوبِ «تنبیه در مورد خود» اجرا کرد. به این شیوه، «جریمه رفتاری» نیز گفته شده است.
نمونه‌هایی از روش «جریمه رفتاری» چنین است:
- اعمال جریمه مالی در مورد خود؛ مانند صدقه و انفاق
- محروم ساختن خود از امتیاز؛ مانند محروم کردن خود از تماشای تلویزیون و لباس نو
- استفاده از محرک‌های آزارنده، به صورت افکار و تصورات انتقاد آمیز از خود؛ مانند تصور بوی بد دهان هنگام دروغ گفتن.
شرایط
- تنبیه خود، باید در برنامه سه مرحله‌ای خود تربیتی انجام شود و در کنار آن از شیوه‌های تشویق و تقویت خود کمک گرفته شود.
- تنبیه و جریمه باید متناسب باشد؛ به این معنا که نه خارج از توان باشد و نه آن قدر سبک باشد که جنبه تنبیهی نداشته باشد. همچنین با نوع کار بد و ارزش آن متناسب باشد. در تنبیه‌هایی دینی مانند کفاره، قضای عبادت، دیه و قصاص این تناسب رعایت شده است است.
- جریمه و تنبیه، با اصل کار فاصله زیاد زمانی نداشته باشد؛ چون احتمال دارد تنبیه‌ها و جریمه‌ها انباشته شده و فرد نسبت به حجم زیاد آن بی‌انگیزه شود.
- تنبیه‌ها ضامن اجرایی داشته باشد. برای نمونه، قسم و عهد یا قرارداد بستن با مشاور اخلاقی و استاد می‌تواند ضمانت اجرایی ایجاد کند.[۱]
جستارهای وابسته
مطالعه بیشتر
۱ـ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، نشر معارف.
۲ـ حسینی، داود، جایگاه تشویق و تنبیه در اسلام، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.
منابع
- ↑ حسینی، داود، جایگاه تشویق و تنبیه در اسلام، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، چاپ اول، ۱۳۸۱، ص۱۰۶.