وجوه وثاقت حدیث
 | این مقاله هماکنون به دست Fabbasi در حال ویرایش است. |
وجوه وثاقت حديث در نزد شيعه، چيست؟
مسند بودن حدیث از نظر سند؛ ثقه بودن تمام راویان؛ معارض قرآن، دیگر روایات، ضروریات عقل و اجماع نبودن متن حدیث، از جمله معیارهای قابل استناد بودن حدیث می‌باشد.
اصطلاحات حدیثی
از جمله دانش‌هایی که پس از قرآن نزد علمای شیعه از اهمیت والایی برخوردار بوده است عبارتند از
- حديث: در لغت به معناي چيز تازه است.[۱] در اصطلاح به قول (سخن)، فعل(رفتار) و تقرير(امضا و تایید) معصومان(ع) حدیث گویند. [۲]
- علم الحديث: مشتمل بر اصول و قواعدي است كه با استفاده از آن مي‌توان قول، فعل و امضاء عملي معصوم(ع) را شناخت. [۳]
- دراية الحديث: دانستن قواعدي است كه به كمك آن مي‌توان به معاني و مفاهيم حديث و نوع حدیث از حیث صحیح یا ضعیف بودن آن پي‌برد. [۴]
- علم رجال: بررسي راويان حديث و ناقلان آنها و رجال سند از جهت وثاقت مي‌باشد. [۵]
یادگیری و تدریس اين علم در بين علماء، نشانة اهميت زياد به حديث است؛ از امام صادق(ع) نقل شده است که فهميدن يك حديث، از نقل هزار حديث بهتر است. [۶] از همین‌رو قبل از هر چيز، حديث را باید از جهت ادبيات عرب، علم لغت، عموم و خصوص، اطلاق و تقييد، مجمل و مبين، ظهور و دلالت الفاظ، حقيقت و مجاز و ... مورد بحث قرار داد تا احاديث صحيح را از جعلي جدا شود.
ملاك وثاقت حديث
از نظر سند
- حديث صحيح: حديثي است كه سلسله سند آن به معصوم(ع) متّصل باشد و ناقل آن در تمام طبقات، شيعة اثني عشري، ضابط و عادل باشد.[۷]
- حديث حسن: حديثي است كه سلسله سند آن متصل به معصوم(ع) باشد و راويان آن شيعه و مورد ستايش (نه در حد عدالت) باشند و مذمت هم نشده باشد.[۸]
- حديث موثق: حديثي است كه سند آن متصل به معصوم(ع) باشد؛ اما همه يا بعضي از راويان آن غير دوازده امامي باشد که در کتاب‌های رجال به ثقه بودن آنها تصريح شده است.[۹]
- حديث ضعيف:حديثي است كه هيچ كدام از شرايط (صحيح، حسن و موثق) را ندارد [۱۰]
از نظر متن
- عدم مخالفت با قرآن
اگر مضمون و محتوي حديث، برخلاف نص يا ظاهر قرآن باشد، مورد قبول علماء شيعه قرار نمي‌گيرد. از رسول خدا(ص) روايت شده است: اي مردم! آن‌چه از من به شما رسيده در صورت موافقت با كتاب خدا، گفته من است، و آن چه را كه مخالف با قرآن باشد، من نگفته‌ام.» [۱۱]
- عدم مخافت باسنت قطعي
حديث، نبايد با سنّت قطعي رسول الله(ص) و ائمه(ع) و خبر متواتر، مخالف باشد: امام باقر(ع) فرمود: «حديثي را كه از ما به شما برسد اگر با قرآن و سنّت رسول الله موافق نباشد؛ تصديق نكنيد.» [۱۲]
- عدم مخالفت با عقل
هر حديثي را كه با بديهيات عقل مخالفت نمايد، صدور آن از معصوم مورد اشكال است. مانند احاديثي در مورد توحيد، رؤيت خداوند، جبر و اختيار، نبوت، معاد و ... در صورت مخالفت با بدیهيات عقلي کنار گذاشته می‌شود.
- عدم مخالفت با ضرورت و اجماع
اجماع اتفاق نظر جميع فقهاء را در يك امر شرعي گويند، و ملاك حجيت آن، كشف آن از قول معصوم ـ عليهم السلام ـ مي‌باشد. بنابراين در روايات آمده است: «زماني كه به سر حديثي اختلاف پيدا شد؛ آن حديثي را مورد قبول قرار دهيد که بر آن اتفاق نظر دارند، زيرا آن حديث هيچ شکي در او نيست».[۱۳]
منابع
- ↑ مصطفوى، حسن، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، 1368ش، ج2، ص176. قرشى بنايى، على اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، 1412ق، ج2، ص111.
- ↑ استرآبادى، محمدجعفر بن سيفالدين، لب اللباب في علم الرجال، تهران، اسوه، چاپ اول، 1388ش، ص66. بصرى، احمد بن عبد الرضا، فائق المقال فى الحديث و الرجال، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، سازمان چاپ و نشر، چاپ اول، 1422ق، ج19.
- ↑ استرآبادى، محمدجعفر بن سيفالدين، لب اللباب في علم الرجال، تهران، اسوه، چاپ اول، 1388ش، ص10
- ↑ مرعى، حسين عبدالله، منتهى المقال في الدراية و الرجال، بیروت، موسسة العروة الوثقى، چاپ اول، 1417ق، ص11.
- ↑ امين، محمد، روايت و درايت، قم، اورامان، چاپ اول، 1372، ص33ـ20. سبحاني، جعفر، كليات في علم الرجال، قم، انتشارات مهر، چاپ دوم، 1366ق، ص925.
- ↑ مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة وفاء، چاپ دوم، 1403هـ ، ج2، ص184: «حديثٌ تَدْريهِ خيرٌ مِنْ ألْفٍ تَرْويه».
- ↑ زين الدين بن علي بن احمد العاملي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص200ـ49؛ امين، سيد محمد، روايت و درايت، ص125ـ94؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ زين الدين بن علي بن احمد العاملي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص200ـ49؛ امين، سيد محمد، روايت و درايت، ص125ـ94؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ زين الدين بن علي بن احمد العاملي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص200ـ49؛ امين، سيد محمد، روايت و درايت، ص125ـ94؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ زين الدين بن علي بن احمد العاملي، الرعاية في علم الدراية، قم، مكتبة آيت الله مرعشي نجفي، چاپ اول، 1413ق، ص200ـ49؛ امين، سيد محمد، روايت و درايت، ص125ـ94؛ قرباني لاهيجي، زين العابدين، علم حديث، قم، انصاريان، چاپ اول، 1370، ص111.
- ↑ حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص15 و 79: «أيها الناس ما جائكم عنّي يُوافِق كتابَ الله فأنا قلتُه و ما جائكم يُخالِف كتابَ الله فلم أقلْه»
- ↑ حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص89، ح48: «لا تصدّق علينا إلاّ ما وافَقَ كتابَ الله و سنّةَ نبيِّه».
- ↑ حرّ عاملي، محمد، وسائل‌الشيعه، تهران، مكتبة الاسلاميه، چاپ هفتم، 1372، ج18، ص88، ح43: «إذا اختلف أحاديثُنا عليكم، فخذوا بما اجتمعتْ عليه شيعتُنا فإنّه لا ريبَ فيه».