خلق عظیم پیامبر(ص)
خلق عظیم در آیه ۴ سوره قلم درباره پیامبر یعنی چی؟
خداوند پیامبر اسلام را به‌جهت داشتن بهترین اخلاق انسانی دارنده «خُلُق عظیم؛ اخلاق والا» معرفی کرده است. برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند. علامه طباطبایی خلق عظیم را به معنای سجاياى اخلاقى دانسته است. یکی از مصادیق خلق عظیم به معنای تحملِ قومی است که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند. برخی خلق عظیم را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند
پیامبر را دارنده صفات اخلاقی مانند صبر، گذشت، عفو، استقامت بر حق و تدبیر امور بر مقتضای عقل معرفی کرده‌اند. پیامبر همچنین از صفات بد اخلاقی نیز دور بوده است. برخی محققان بروز همین اخلاقیات پیامبر را مصداق «خلق عظیم» را همان دین تفسیر کرده‌اند.
متن آیه
| ﴿ | وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ
و راستى كه تو را خويى والاست. قلم:۴ |
﴾ |
سجایای اخلاقی پیامبر(ص)
مهمترین تفسیر از خلق عظیم، سجایای اخلاقی است که استقامت بر حق، وسعت سخاوت، تدبير امور، مدارا، تحمل بر مصائب، تواضع، عفو و اغماض را شامل می‌شود.[۱]
خلق عظیم پیامبر برای این است که همه صفات نیک اخلاقی در او جمع است. مفسران «خلق عظیم» را دارنده صبر بر حق، بخشش وسيع و تدبير امور بر مقتضاى عقل، و گذشت و بخشودن كوشش در يارى مؤمنان و ترک حسد و حرص معنا کرده‌اند.[۲] برخی خلق عظیم را دین معرفی کرده‌اند.[۳]
علامه طباطبایی خلق عظیم را به معنای سجاياى اخلاقى دانسته است.[۴] یکی از مصادیق خلق عظیم به معنای تحملِ قومی است که دیگران نمی‌توانند آن را تحمل کنند.[۵] برخی خلق عظیم را به حسن خلق، خوش رفتاری و نرمی در رفتار تعبیر کرده‌اند.[۶] در رساله قشیریه در معنای خُلق عظیم آمده كه جفاى خَلق در او اثر نكند پس از آن که حق را بشناخت.[۷]
اخلاق اجتماعی پیامبر(ص)
شهید مطهری معتقد است این آیه بیشتر ناظر به اخلاق اجتماعی پیامبر است. او معتقد بود اخلاقی را که ناشی از عظمت روح باشد می‌گویند اخلاق عظیم. یعنی استقامت‌ها، تحمل شداید، صبرها، حلم‌ها، گذشت‌ها. خدا پیامبر را به سبب عکس‌العمل‌هایی که در مقابل کافران و مشرکان از خود بروز می‌داد به خلق عظیم یاد می‌کند.[۸]
پيامبر به تصريح قرآن از نظر نرمش و انعطاف، آنجا كه بايد از خود گذشت و نرمش نشان دهد، در حد اعلاى اين شيوه اخلاقى بود. وحى الهى، يكى از علل پيروزى پيامبر را عطوفت و مهربانى او مى‌شمرد[۹]: ﴿به سبب رحمت خداست كه تو با آنها اينچنين خوشخوى و مهربان هستى. اگر تندخو و سخت‌دل مى‌بودى از گرد تو پراكنده مى‌شدند.﴾(آل عمران:۱۵۹)
منابع
- ↑ تفسير احسن الحديث، قرشی، ج۱۱، ص: ۲۷۹
- ↑ ترجمه تفسير مجمع البيان، طبرسی، ج۲۵، ص: ۲۱۲
- ↑ ميزان الحكمه، المحمدي الري‌شهري، الشيخ محمد، ج۳، ص۴۷۷. تفسير منهج الصادقين فى الزام المخالفين، كاشانى، ملا فتح الله، ج۹، ص۳۶۹
- ↑ ترجمه تفسير الميزان، علامه طباطبایی، ج۱۹، ص: ۶۱۹
- ↑ التفسير الصافي، الفيض الكاشاني، ج۷، ص۲۵۹.
- ↑ اسلام دين فطرت، منتظری، حسينعلی، ص۳۶۶.
- ↑ ترجمه رساله قشيريه، عثمانی، حسن بن احمد، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ مجموعه آثار، مطهری، مرتضی، ج۲۷، ص۵۸۳.
- ↑ سبحانى، شیخ جعفر، منشور جاويد، ج۷، ص۳۴۵.