حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در فتح ایران
حضور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در جنگ با ایران، موضوع مورد اختلاف میان مورخان است. عده‌ای حضور آن دو به‌خصوص در فتح طبرستان را قطعی دانسته‌اند. در مقابل برخی این موضوع را کاملا رد کرده و اعتقاد دارند این موضوع اصلا در منابع شیعی نیامده است. اما اگر آن دو امام در جنگ با ایران حضور داشتند، به سبب اخلاق اسلامی و مصالح و منافع اسلام بوده که اقتضاء می‌کرده آن دو امام حضور داشته باشند، مانند آنکه از تعرض و رفتار غیر اسلامی احتمالی لشکر اسلام جلوگیری کنند و مراقب باشند لشکر پیروز بر شکست‌خوردگان ظلم نکنند؛ نه اینکه امامین اعتقاد داشته باشند برای گسترش اسلام باید جنگ‌افروزی کرد و به فتح کشورها پرداخت و مردم و جوامع را به زور شمشیر مسلمان کرد.
نقل تاریخی
طبرستان در حدود سال ۲۹ هجری یا ۳۰ هجری توسط مسلمانان فتح شد. یاقوت حموی در معجم البلدان می‌گوید: «بلاد طبرستان تا خلافت عثمان (۲۹ هجری) در دست ملوک فارس بود و افرادی که در آن ولایت و حکمرانی می‌کردند، اسپهبذ نامیده می‌شدند. تا اینکه دین اسلام به این منطقه آمد و عثمان، سعید بن عاص را که حاکم کوفه بود، همراه سپاه اسلام که عده‌ای زیادی از صحابه از قبیل ابن عباس، حذیفه بن یمان و حسن و حسین ـ علیهماالسلام ـ در میان آنها بود، طبرستان را فتح کردند.[۱] این مطلب در منابعی که اشاره به فتح مناطق مختلف دارند و همچنین اشاره به شرکت صحابه پیامبر (ص) دارند، وجود دارد و به این نکته نیز اشاره دارند که حسنین(ع) علاوه بر شرکت در فتح طبرستان در فتوح شمال آفریقا نیز شرکت داشتند.[۲]
طبری در کتاب تاریخی خود نیز گفته که حسنین(ع) در فتح طبرستان شرکت داشتند.[۳] در منابعی درباره تاریخ جرجان (گرگان) و طبرستان، به این مطلب اشاره شده که امام حسین(ع) وارد طبرستان شده و در مورد ورود امام حسن(ع) به طبرستان از کلمه «گفته شده» استفاده می‌کند که گویا نویسنده به ورود امام حسن(ع) اطمینان نداشته است.[۴]
در تاریخ اخبار اصفهان نیز آمده است: حسن(ع) بعنوان رزمنده همراه سپاه اسلام وارد اصفهان شد و از آنجا به عزم ملحق شدن به مبارزان گرگان از اصفهان گذشت.[۵]
مورخ شیعی باقر شریف قرشی معتقد است که: امام حسن و امام حسین ـ علیهماالسلام ـ علاقه داشتند دامنه نفوذ اسلام گسترش و توسعه پیدا کند و از آنجایی که این فتوحات را در خدمت دین و در جهت گسترش و توسعه اسلام می‌دیدند به صفوف مجاهدان پیوستند.[۶]
مخالفان
علامه جعفر مرتضی عاملی، در مقابل نظریه حضور دو امام، معتقد است که حسنین(ع) در هیچ‌یک از فتوحاتِ خلفای سه‌گانه شرکت نداشتند. شرکت نکردن آنها، به جهت این بود که فتوحات در آن زمان به نفع اسلام نبوده و حتی ضربه‌ای بر پیکره اسلام وارد کرد. همچنین در جهاد ابتدایی باید حکم امام معصوم باشد و لذا چون در این زمان امام معصوم در رأس حکومت نیست، جهاد معنی ندارد.[۷]
منابع
- ↑ حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت: دار صادر، (بی‌تا) جلد ۴, صفحه ۱۴ و ۱۵
- ↑ بلاذری احمد بن یحیی، فتوح‌البلدان، ترجمه محمد تول، تهران: نشر فقره، ۱۳۳۷ شمسی، صفحه ۴۶۸
- ↑ طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، (بیجا) (بی‌تا) جلد ۴, صفحه ۲۶۹
- ↑ سهمی، حمزه بن یوسف، تاریخ جرجان، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۷ هچری، صفحه ۴۶
- ↑ ابونعیم، احمد بن عبدالله، ذکر اخبار اصفهان، لیدن، مطبعه بریل، ۱۹۳۱ میلادی، جلد ۱, صفحه ۴۴
- ↑ قرشی، باقر شریف، زندگانی امام حسن ـ علیه‌السلام ـ ترجمه فخرالدین حجازی، (تهران بیجا، ۱۳۵۳ شمسی، جلد ۱ صفحه ۱۴۰
- ↑ عاملی، جعفر مرتضی، تحلیلی از زندگانی سیاسی امام حسن مجتبی، ترجمه سپهری، محمد، تهران، سازمان تبلیبغات، ۱۳۶۹, صفحه ۱۵۰.