غریب الغرباء

سؤال

چرا به امام رضا(ع) غريب الغربا مي گويند؟ آيا اين لقب مستند است؟

لقب «غریب» در روایات

در روایات از القاب امام رضا(ع) تنها کلمه «غريب» وجود دارد و در کتب معتبره شيعه نقل شده است، بنابر این لقب غریب الغربا در روایات به این شکل وارد نشده است. در ذیل به دو روایت اشاره می شود:

• امام صادق(ع) فرمودند: «فرزندي از فرزندان من در خراسان کشته مي شود که به آن ديار طوس گفته مي شود، هر کس او را زيارت کند در حالي که عارف به حق او باشد، روز قيامت او را با دست خود بگيرم و با خود وارد بهشت کنم اگر چه داراي گناهان کبيره باشد، پس سئوال شد، حق معرفت او چيست؟ امام فرمودند: اينکه بدانيد او امام مفترض الطاعه و ولي خداست، غريب و شهيد است. هر کس او را زيارت کند در حالي که عارف به حق او باشد خداوند به او اجر هفتاد شهيد از شهيداني که در رکاب رسول خدا(ص) شهيد شده اند، مي دهد».

• اباصلت مي گويد: از امام رضا(ع) شنيدم که فرمودند: « به خدا قسم از ما اهل بيت نيست مگر اينکه به قتل مي رسد و شهيد مي گردد، از او پرسيدم آيا شما نيز شهيد مي گرديد؟ ايشان فرمودند: بلي من به دست شقي ترين اهل زمانه خود مسموم مي گردم سپس بدنم در بلاد غربت دفن مي گردد، آگاه باشيد که هر کس در اين غربتم به زيارت من بيايد، خداوند به او اجر صد هزار شهيد و صد هزار صديق و صد هزار حج و عمره مقبول و صد هزار مجاهد در راه خدا مي دهد، هم چنين او در زمره ما اهل بيت محشور شود و در بالاترين درجات بهشت در کنار ما خواهد بود».

مراد از لفظ غریب

«غريب» از ماده «غ-ر-ب» است به معناي «دور شد و رفت به آن سو، پنهان گرديد، غائب شد»، خود «غريب»، مصدر و به معناي «مسافر، دور شونده» به کار مي رود. در نتيجه به مسافري که از وطن خود دور شده و از اهل و فاميل خود جدا شود «غريب» مي گويند، در عرف نيز همين معنا به کار می رود و به کسي که از خانه و کاشانه خود دور شده و در آن ديار از فاميل و اقوام کسي را نداشته باشد «غريب» مي گويند.

در اين روايات نيز همين معنا به نظر می رسد، زيرا امام رضا(ع) از خانه و کاشانه خود و از ميان فاميل و خويشان که در مدينه بودند جدا شده و به دستور مأمون عباسي به به اجبار به خراسان فراخوانده شد و زماني که توسط مأمون مسموم گشتند، هيچ کس از اهل بيت و خانواده حضرت در کنار ايشان نبودند و تنها در لحظات آخر عمر شریفشان، فرزند عزيزش امام جواد(ع) بر بالين پدر حاضر شده است.

مطالعه بیشتر

۱ـ سيره پيشوايان، مهدي پيشوايي.

۲ـ منتهي الآمال، شيخ عباس قمي.

۳ـ تحليلي از زندگاني امام رضا(ع) محمد جواد فضل الله، ترجمه سيد محمد صادق عارف.