تبدیل سیئات به حسنات
تبدیل سیئات به حسنات مفهومی در قرآن است که طبق آن، بنده مؤمن به شرط ایمان و توبه، بدی‌های خود را به وسیله عمل صالح و اعمال نیک و خوب و اطاعت و عبادت خداوند، تبدیل به حسنات و خوبی می‌کند. و نیز این معنا را دربردارد که گناهانش و آثار آن به سبب حسنات و خوبی، بخشیده می‌شود.
معنای سیئات و حسنات
براساس آیات قرآن، سیئات، گناهانی است که خداوند آنها را به سبب کار نیک بندگان می‌بخشد.[۱] علامه طباطبایی، سیئات در قرآن را گناهان صغیره می‌داند.[۲]
در آیه ۱۹۳ سوره آل‌عمران آمده است: ﴿فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا؛ گناهان ما را بيامرز، و بديهاى ما را بزداى﴾(آل عمران:۱۹۳) که نشان می‌دهد سیئات با گناه تفاوت دارد و معنای خصلت و عمل بد را دلالت می‌کند. با توجه به مجموع آیات، سیئات هم معنای گناه[۳] و آثار آن را می‌دهد که عِقاب دارد و هم معنای اعمال بد را دارد.
بعضی مفسران در تفاوت ذنوب و سیئات گفته‌اند که ذنوب خود گناهان است كه بصورت نيرو در عالم رها شده و در آخرت مجسّم خواهند شد و سيّئات آثار وضعى گناهان از قبيل تيرگى قلوب، رفتن آبروها، آمدن عذاب دنيوى.[۴] و برخی هم گفته‌اند که منظور از سيئات نفس اعمالى كه انسان انجام می‌دهد نيست، بلكه آثار سويى است كه از آن بر روح و جان انسان نشسته است.[۵]
تبدیل سیئات به حسنات
در چند جای قرآن امر به انجام حسنات شده است تا سیئات از بین برود: ﴿إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ؛ زيرا خوبيها بديها را از ميان مى‌برد.﴾(هود:۱۱۴) علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌فرماید نماز آثار معصیت در دلها را از بین می‌برد.[۶] مفسران حسنات در آیات را شامل تمام حسنات و خوبی‌ها می‌دانند.[۷] غیر از نماز، در آیه ۱۹۵ سوره آل‌عمران، هجرت و آزار دیدن برای خداوند و شهادت از اعمالی است که خداوند به سبب آن، سیئات را از بین می‌برد. جای دیگر، اجتناب از گناهان کبیره، سبب از بین رفتن سیئات می‌شود.[۸] در تفسیر مجمع البیان ذیل آیه ۷۰ سوره فرقان روایتی آمده است که نشان می‌دهد معنای تبدیل سیئات به حسنات، این است که خداوند گناه را از بنده محو می‌کند و جای آن حسنه می‌نویسد.[۹]
وجوه دیگری هم برای معنای تبدیل شدن سیئات به حسنات ذکر کرده‌اند که از آن جمله این است که خداوند گناهان گذشته را به وسیله توبه از بین می‌برد، و اینکه خداوند ملکه بد انسان را به ملکه خوب تبدیل می‌کند، یا اینکه مقصود ثواب و عقاب است. اما علامه طباطبایی بر این اعتقاد است که ظاهر آیات نشان می‌دهد گناه تبدیل به حسنه می‌شود.[۱۰]
در آیه ۲۲ سوره رعد و آیه ۵۴ سوره قصص، تبدیل سیئات به حسنات در دو معنا بکاربرده شده است. یک تبدیل بدی خود انسان به خوبی. و دیگری، تبدیل بدی دیگران با خوبی خود:﴿وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ؛ و بدى را با نيكى مى‌زدايند.﴾(رعد:۲۲)
مجموع آنچه آیات قرآن نشان می‌دهد این است که انسان با انجام اعمال نیک و خوب، بدی‌های گذشته خود را جبران می‌کند و با این سیر صعودی، از قالب یک انسان شرور به انسانی پاک و با تقوا درمیآآید و از این جهت خداوند تمام گناهان او را می‌بخشد و عِقاب را از او برمی‌دارد و پاداشی نیک می‌دهد.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۳، ص۲۲۲
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۴، ص ۱۳۹
- ↑ آیه ۷ سوره عنکبوت
- ↑ قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج۵، ص۱۱۰
- ↑ تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ج۱۵، ص۱۶۱
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباططبایی، ج۱۱، ص۷۸
- ↑ فی الظلال القرآن، سید قطب، ج۴، ۱۹۳۲
- ↑ آیه ۳۱ سوره نساء
- ↑ ترجمه تفسیر مجمع البیان، طبرسی، ج۱۷، ص۲۲۶
- ↑ ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۱۵، ص۳۳۵