آزمایش همه انسان‌ها
با توجه به اشاره قرآن درباره آزمایش همه بندگان، خواستم بدانم خداوند چگونه بندگانش را آزمایش می كند؟
سنت امتحان یک سنت ثابت الهی است که هیچ انسانی از آن استثنا نشده است. انسان‌ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای، احتمال را بدهند که ممکن است آن حادثه یکی از امتحانات الهی باشد. البته بسیاری از امتحانات الهی به گونهای هستند که ما از امتحان بودنشان مطلع نمیشویم.
قرآن مجید، با اشاره به امتحان عمومی انسان‌ها، میفرماید: ﴿أحسب الناس أن یتركوا أن یقولوا آمنّا و هم لا یفتنون[۱]؛ آیا مردم گمان میكنند بدون امتحان رها میشوند، نه هرگز، بلكه همگی باید امتحان دهند.﴾ هر چند که شکل و کیفیت امتحان ممکن است متفاوت باشد؛ بعضی مشکل، بعضی آسان؛ برخی نسبت به جان، برخی نسبت به مال و ... .
موارد آزمون الهی
هر فرد و جامعهای به نوعی در این سنت الهی شریک و سهیم است و امتحانات خداوند در شکلهای گوناگون به سراغ آنها میآید.[۲]
﴿ولنبلُوَنّكُمْ بشیءٍ مِن الخَوْفِ و الجوُع و نقصٍ من الاموالِ والأَ نْفسِ و الثّمراتِ و بشّرالصابرین[۳]؛ قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و كمبود محصولات، آزمایش میكنیم و بشارت ده به استقامتكنندگان.﴾
وسایل آزمایش خداوند منحصر به اینها نیست بلكه امور دیگری نیز در قرآن به عنوان وسیله امتحان آمده است، مانند فرزندان، پیامبران و دستورات خداوند؛ حتّی بعضی از خوابها ممكن است از وسایل آزمایش باشد. ﴿و نبلوكم بالشرو الخیر[۴]؛ شرور و خیرها نیز از آزمایشهای الهی محسوب میشوند﴾ بنابراین، مواردی كه در آیه شمرده شده جنبه انحصاری ندارد. هر چند از نمونههای روشن و زنده آزمایشهای الهی است.
گروهی در محیطهایی قرار میگیرند كه از هر نظر آلوده است و وسوسههای فساد از هر طرف آنها را احاطه میكند، امتحان بزرگ آنها این است كه در چنین شرایطی همرنگ محیط نشوند و اصالت و پاكی خود را حفظ كنند. گروهی در فشار محرومیتها قرار میگیرند، در حالی كه میبینند اگر به گونه دیگری زندگی کنند، فقر و محرومیت به سرعت در هم میشكند، اما به بهای از دست دادن ایمان و تقوی و عزت خود؛ و همین آزمون آنها است. گروهی دیگر برعكس، غرق در نعمت میشوند و امكانات مادّی از هر نظر در اختیارشان قرار میگیرد، آیا در چنین شرایطی، شكر نعمت میكنند؟ یا غرق در غفلت و غرور و غرق در لذّات و شهوات میشوند؟![۵]
مطالعه بیشتر
۱. تفسیر نمونه ذیل آیات ۱ سوره عنكبوت، آیه ۱۵۵ سوره بقره، انبیاء آیه ۳۵، دارلكتب الاسلامیه، بقلم جمعی از نویسندگان.
۲. امتحان عامل تکامل، حسین شفاهی.