آزمایش همه انسان‌ها

سؤال

با توجه به اشاره قرآن درباره آزمایش همه بندگان، خواستم بدانم خداوند چگونه بندگانش را آزمایش می كند؟

همه انسان‎ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای این احتمال را بدهد که ممکن است آن حادثه یکی از امتحانات الهی باشد. با این دید، هر کس می‎تواند به موارد فراوانی در زندگی‎اش پی ببرد که جزء امتحانات الهی به حساب می‎آید. امتحانات الهی نوعا به گونه‎ای هستند که ما از امتحان بودنشان مطلع نمی‎شویم. چون در غیر این صورت امتحان نبود. زیرا اگر ما می‎دانستیم که این حادثه امتحان الهی است مسلما به گونه‎ای دیگر عمل می‎کردیم.

سنت امتحان یک سنت ثابت الهی است که هیچ انسانی از آن استثنا نشده است. قرآن مجید، با اشاره به امتحان عمومی انسان‎ها، می‎فرماید: ﴿أحسب الناس أن یتركوا أن یقولوا آمنّا و هم لا یفتنون؛ آیا مردم گمان می‎كنند بدون امتحان رها می‎شوند، نه هرگز، بلكه همگی باید امتحان دهند.﴾ هر چند که شکل و کیفیت امتحان ممکن است متفاوت باشد؛ بعضی مشکل، بعضی آسان؛ برخی جانی، برخی مالی و ...

در آیات قرآن كریم به نمونه‎هایی از اموری كه انسان با آنها امتحان می‎شود اشاره شده است: ترس، گرسنگی، زیان‎های مالی و مرگ اطرافیان و…

موارد آزمون الهی

هر فرد و هر جامعه‎ای به نوعی در این سنّت الهی شریك و سهیم است و امتحانات خداوند در شکل‎های گوناگون به سراغ آنها می‎آید.

﴿ولنبلُوَنّكُمْ بشیءٍ مِن الخَوْفِ و الجوُع و نقصٍ من الاموالِ والأَ نْفسِ و الثّمراتِ و بشّرالصابرین؛ قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و كمبود محصولات، آزمایش می‎كنیم و بشارت ده به استقامت‎كنندگان.﴾

وسایل آزمایش خداوند منحصر به این‎ها نیست بلكه امور دیگری نیز در قرآن به عنوان وسیله امتحان آمده است، مانند فرزندان، پیامبران و دستورات خداوند؛ حتّی بعضی از خواب‎ها ممكن است از وسایل آزمایش باشد. ﴿و نبلوكم بالشرو الخیر؛ شرور و خیرها نیز از آزمایش‎های الهی محسوب می‎شوند﴾ بنابراین، مواردی كه در آیه شمرده شده جنبه انحصاری ندارد. هر چند از نمونه‎های روشن و زنده آزمایش‎های الهی است.

گروهی در محیط‎هایی قرار می‎گیرند كه از هر نظر آلوده است و وسوسه‎های فساد از هر طرف آنها را احاطه می‎كند، امتحان بزرگ آنها این است كه در چنین شرایطی همرنگ محیط نشوند و اصالت و پاكی خود را حفظ كنند. گروهی در فشار محرومیت‎ها قرار می‎گیرند، در حالی كه می‎بینند اگر به گونه دیگری زندگی کنند، فقر و محرومیت به سرعت در هم می‎شكند، اما به بهای از دست دادن ایمان و تقوی و عزت خود؛ و همین آزمون آنها است. گروهی دیگر برعكس، غرق در نعمت می‎شوند و امكانات مادّی از هر نظر در اختیارشان قرار می‎گیرد، آیا در چنین شرایطی، شكر نعمت می‎كنند؟ یا غرق در غفلت و غرور و غرق در لذّات و شهوات می‎شوند؟!

مطالعه بیشتر

۱. تفسیر نمونه ذیل آیات ۱ سوره عنكبوت، آیه ۱۵۵ سوره بقره، انبیاء آیه ۳۵، دارلكتب الاسلامیه، بقلم جمعی از نویسندگان.

۲. امتحان عامل تکامل، حسین شفاهی.