دعا کردن پیامبر(ص) برای شترچران و چوپان

سؤال

آیا این روایت صحیح است که امام سجاد «ع» فرمود: «رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در حق چوپانی که به او شیر نداد، فرمود: خدایا مالش را زیاد کن و به چوپانی که به حضرت شیر داد، فرمود: خدایا به اندازه کفاف به او ثروت ده» ؟

متن و ترجمه

«عِدَّه مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ یَعْقُوبَ بْنِ یَزِیدَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ النَّوْفَلِیِّ رَفَعَهُ إِلَی عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ قَالَ: «مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صبِرَاعِی إِبِلٍ فَبَعَثَ یَسْتَسْقِیهِ فَقَالَ أَمَّا مَا فِی ضُرُوعِهَا فَصَبُوحُ الْحَیِ وَ أَمَّا مَا فِی آنِیَتِنَا فَغَبُوقُهُمْ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُمَّ أَکْثِرْ مَالَهُ وَ وُلْدَهُ ثُمَّ مَرَّ بِرَاعِی غَنَمٍ فَبَعَثَ إِلَیْهِ یَسْتَسْقِیهِ فَحَلَبَ لَهُ مَا فِی ضُرُوعِهَا وَ أَکْفَأَ مَا فِی إِنَائِهِ فِی إِنَاءِ رَسُولِ اللَّهِ صوَ بَعَثَ إِلَیْهِ بِشَاه وَ قَالَ هَذَا مَا عِنْدَنَا وَ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ نَزِیدَکَ زِدْنَاکَ قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ اللَّهُمَّ ارْزُقْهُ الْکَفَافَ فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ یَا رَسُولَ اللَّهِ دَعَوْتَ لِلَّذِی رَدَّکَ بِدُعَاءٍ عَامَّتُنَا نُحِبُّهُ وَ دَعَوْتَ لِلَّذِی أَسْعَفَکَ بِحَاجَتِکَ بِدُعَاءٍ کُلُّنَا نَکْرَهُهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صإِنَّ مَا قَلَّ وَ کَفَی خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَ أَلْهَی اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْکَفَاف».

‏

« امام سجاد(ع): رسول خدا(ص) از شترچرانی گذشت و کسی را فرستاد تا مقداری شیر از او بگیرد، شترچران به او گفت: «شیرهایی که در پستان شتران است صبحانه قبیله است و آنها که در ظرف‌ها است برای شب است.»

پیامبر(ص) فرمود: «خدایا مال و فرزندان آنها را زیاد گردان.» از آنجا گذشتند و به چوپانِ گوسفندان دیگری رسیدند. پیامبر شخصی را فرستاد تا شیر بیاورد. او رفت و از چوپان شیر خواست. او گوسفندان را دوشید و شیرها را در ظرف رسول خدا(ص) خالی کرد. چوپان شیر را همراه یک گوسفند برای پیامبر فرستاد و گفت: «اینها که در نزد ما بود فرستادیم، اگر می‌خواهید باز هم می‌فرستیم.» رسول خدا(ص) فرمود: «خدایا او را روزی در حد احتیاج عطا کن.»

یکی از اصحاب گفت: «یا رسول الله! آنکه خواسته ما را اجابت نکرد، چنان دعا کردی؛ ولی کسی که خواسته ما را اجابت کرد چنین دعا می‌کنی!» پیامبر فرمود: «رزقی که به اندازه کفاف باشد بهتر است از اینکه زیاد باشد و آدمی را مشغول کند. خدایا روزی محمد و آلش را به اندازه احتیاج قرار بده.» »

بررسی سند

حدیث دعا کردن پیامبر(ص) برای شترچران و چوپان، در کتاب کافی از امام سجاد(ع) نقل شده است. ابراهیم بن محمد نوفلی یکی از راویان سلسله‌سند، در کتاب‌های رجالی تأیید یا رد نشده است. همچنین این روایت مرفوعه است و چند راوی آن ذکر نشده‌اند؛ بنابراین این حدیث را از نظر سند ضعیف شمرده‌اند.

۱. عده من اصحابنا: مراد از اعده ای از اصحاب ما که کلینی نقل می‌کند و اینها از احمد بن محمد بن خالد روایت می کندد عبارتند از: علی بن ابراهیم، علی بن محمد بن عبد الله بن اذینه، احمد بن عبد الله بن امیه و علی بن الحسن و روایت این افراد صحیح است؛ ۲. ۳. احمد بن محمد بن خالد: وی همان احمد بن محمد برقی است و ثقه و مورد اعتماد است البته وی گاهی از افراد ضعیف روایت نقل می‌کرد؛ ۴. ۵. یعقوب بن یزید: وی و پدرش ثقه هستند؛ ۶. ۷. ابراهیم بن محمد نوفلی: وی در کتاب‌های رجالی تأیید و توثیق نشده است و در کتاب‌های معتبر روایی از وی کمتر از ده روایت از او نقل شده و این می‌رساند که وی راوی مشهوری نبوده و برای همین در اکثر کتاب‌های رجالی نامی از وی وجود ندارد و مرحوم خوئی فقط می‌نویسد وی روایت شیر ندادن چوپانی را به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به صورت مرفوعه نقل کرده و هیچ اشاره ای به ثقه بودنش نکرده است؛

2. رفعه: با توجه به اینکه یعقوب بن یزید از اصحاب امام رضا(ع) می‌باشد و از ابراهیم بن محمد نقل می‌کند، لذا به یقین ابراهیم خود نمی‌توانست امام سجاد(ع) را ببیند و لذا چند راوی را نیاورده و با تعبیر «رفعه» از امام سجاد(ع) نقل کرده است.