محمد بن حنفیه و امامت پس از امام حسین(ع)
آیا محمد بن حنفیه عموی امام سجاد(ع) با آن حضرت بر سر جانشینی امام حسین(ع) نزاع و اختلاف داشت؟
محمد بن حنفیه یک گفتگوی عادی و دور از تنش با امام سجاد(ع) در مورد جانشینی امام حسین(ع) داشت. متکلمان معتقدند محمد بن حنفیه ادعایی بر امامت نداشته و این گفتگوها برای رفع شبهه از شیعیان و دوست‌داران اهل بیت بوده است. محمد بن حنفیه تلاش داشت با این گفتگوها مقام و منزلت امام سجاد(ع) را برای افرادی که به امامت محمد گرایش داشتند، روشن نموده و از پیدایش فرقه جدید در شیعه جلوگیری کند.[۱]
محمد بن حنفیه
محمد حنفیه خود جایگاه شناخته شده‌ای در پیش رسول خدا داشت؛ چون از قبل، رسول اکرم(ص) به حضرت علی(ع) خبر داد که بعد از من تو را پسری متولد خواهد شد از دختری از قبیله بنی حنفیه و من اسم و کُنیه خود را به او بخشیدم و بغیر او اسم و کنیه من به دیگری حلال نیست که میان اسم و کنیه من جمع کند (یعنی این که کسی نام خود را محمد و کنیه خود را ابوالقاسم بگذارد) مگر قائم آل من(ع) که خلیفه دوازدهمین من است و عالم را پر از عدل و داد خواهد کرد بعد از آنکه از جور و ظلم پر شده باشد. از این رو، حضرت علی(ع) او را محمد نام نهاده و کنیه‌اش را ابوالقاسم قرار داد.[۲]
از طرفی محمد حنفیه را در علم و ورع و زهد و تقوی نظیر و بدیل نبود[۳]پس چگونه می‌تواند از امام زمان خود غافل باشد و چیزی را طلب کند که حقّ او نمی‌باشد.
گفتگوی محمد بن حنفیه و امام سجاد(ع) در مورد جانشینی امام حسین(ع)
شیخ کلینی و دیگران از امام محمد باقر(ع) نقل کرده‌اند پس از شهادت امام حسین(ع)، محمد بن حنفیه خدمت امام سجاد(ع) گفت: ای برادر زاده من، می‌دانی که رسول خدا(ص) بعد از خود وصیّت و امامت را به علی(ع) گذاشت و از آن پس به امام حسن(ع) و پس از وی امام حسین(ع). اکنون که پدرت شهید گردید و برای بعد از خود جانشینی تعیین نکرد، من عموی تو و برادرِ پدر تو، فرزند علی(ع) و به سن از تو بزرگترم. ...من به امر امامت از تو سزاوارترم.
امام سجاد(ع) فرمود: ای عمو از خدا بپرهیز و در پی آنچه سزاوار آن نیستی، مباش. ای عمو، پدرم، قبل از آن که به سمت عراق برود، و یک ساعت پیش از شهادتش در امر امامت به من وصیت نمود و اینک سلاح رسول خدا(ص) نزد من است، پس این امر را رها کن.
امام محمد باقر(ع) فرمود: این گفتگو در مکه بود. سپس به سمت حجرالاسود روان شدند. امام سجاد(ع) به محمد حنفیه فرمود: تو در پیشگاه خداوند به حالت زاری از او بخواه تا حجرالاسود را برای تو به سخن درآورد، آنگاه از او پرسش کن. محمد حنفیه چنین کرد. حجرالاسود او را جواب نداد. امام فرمود: اگر تو وصی و امام بودی، حجرالاسود جواب تو را می‌داد. سپس امام سجاد(ع) از حجرالاسود سؤال کرد که وصی بعد از امام حسین(ع) کیست، حجرالاسود به اذن خداوند به سخن آمد و گفت: وصیت و امامت بعد از حسین بن علی(ع) مخصوص تو است.[۴]
محققان معتقدند این گفتگو برای رفع شبهه از مردم بود تا پس از امام حسین(ع) به امامت محمد بن حنفیه معتقد نباشند. البته گروهی به امامت محمد بن حنفیه پس از امام حسین(ع) معتقد شدند و در تاریخ به «کیسانیه» معروف گشتند.[۵]
منابع
- ↑ مجلسی، محمد باقر، مرآه العقول، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم ۱۳۶۳ هـ. ش، تهران، ج۴، ص۸۴–۸۶ همراه با پاورقی.
- ↑ قمی، شیخ عباس، منتهی الامال، مؤسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، ۱۴۱۱ هـ. ق، ج۲، ص۶۶.
- ↑ حسینی، جمال الدین احمد بن علی، عمده الطالب فی انساب آل ابی طالب، دار مکتبه الحیاه، بیروت، ص۳۸۹، همراه با پاورقی.
- ↑ کلینی، محمد بن بعقوب، اصول کافی، منشورات المکتبه الاسلامیه، تهران، ۱۳۸۴ق، ج۶، ص۲۶۸.
- ↑ مدرس، میرزا محمد علی، ریحانه الادب، ناشر کتابفروشی خیام، چاپ سوم ۱۳۶۹ هـ. ش، ج۷، ص۴۸۴.