راه‌های پیروی از اعمال صالح و ترک رذائل
راه‌های پیروی از اعمال صالح و ترک رذائل (بدی‌ها) چیست؟
سه اصل خودسازی
برای خودسازی، که منجر به پیروی از اعمال صالح و ترک بدی‌ها می‌شود، سه اصل گفته شده است. آن سه اصل چنین است:
مشارطه
در مشارطه، انسان شرط و تعهد می‌بندد که گناهان را ترک کرده و بر این عهد و پیمان پایبند باشد. به گفته امام خمینی، عالم و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، مشارطه به این معنا است که انسان در ابتدای روز با خود شرط کند امروز مخالف دستورات خدا رفتار نکند. به گفته او، اینکه انسان یک روز با اوامر خدا مخالفت نکند آسان است[۱] و اینگونه، با مشارطه ترک گناهان بر فرد آسان می‌شود.
مراقبه
مراقبه، به این معنا است که انسان در تمام مدتی که شرط کرده خلاف نکند، مراقب خود باشد و بر پیمان خود بماند. امام خمینی، انسان را در مراقبه به پزشک و پرستاری تشبیه کرده که از حال خود مواظبت می‌کند و خواسته‌های نابه‌جای نفس خود را کنترل می‌کند.[۲]
محاسبه
در محاسبه، انسان هر روز کارهای خود را حسابرسی می‌کند که چه طاعتی انجام داده یا چه گناهی از او سر زده است. اگر طاعتی داشته تصمیم بگیرد آن را تقویت کند و اگر گناهی از او سر زده استغفار کرده و در جبران آن تلاش کند. انسان در حال محاسبه به علم خدا از اسرار پنهان توجه کرده و می‌داند خدا اعمال او را حسابرسی خواهد کرد. امام کاظم(ع) گفته است: «کسی که هر روز نفس خود را محاسبه نکند از ما نیست.»[۳]
تفکر
تفکر در نشانه‌های خدا در عالم طبیعت، توجه به بزرگی خدا، یادآوری نعمت‌های او و توجه داشتن به این که انسان در محضر خدا است، در سازندگی انسان تأثیرگذار است.
مطالعه کتاب‌های مفید، معاشرت با انسان‌های معنوی و حضور در مکان‌های مذهبی، از دیگر اموری است که در خودسازی و در نتیجه پیروی از اعمال صالح و ترک بدی‌ها مؤثر است.
برای مطالعهٔ بیشتر
- روش خودسازی. فریده مصطفوی و دیگران، جلد ۲. قم: انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۸۰.
- آئین تزکیه. محمد حسن رحیمیان و محمد تقی رهبر. جلد ۱. قم: انتشارات دفتر تبلیغات، ۱۳۸۰.
- درسهائی از تربیت انسانی، محمد اسدی گرمارودی. جلد ۳. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۷۳.