آیه اکمال دین در منابع اهل‌سنت
سؤال
آیا مورخین و محدثین اهل سنت نیز تفسیر ما از آیه اکمال دین (آیه سوم سوره مائده) را قبول دارند؟
- جلال‌الدین سیوطی در تفسیر الدرالمنثور ذیل تفسیر آیه سوم مائده می‌نویسد: ابن مردویه و خطیب و ابن عساکر از أبی هریره نقل کرده‌اند: روز عید غدیر خم و آن ۱۸ ذی الحجّه زمانی بود که: پیامبر اکرم (ص) فرمود: «من کنت مولاه فعلی مولاه، فانزل الآیه الیوم اکملت لکم دینکم؛ هر کس من مولای اویم علی (ع) مولای اوست پس آیه (فوق) نازل شد».[۱]
- عبیدالله بن احمد حسکانی در شواهد التنزیل لقواعد التفضیل در ذیل آیه فوق به نقل از ابی سعید الخدری چنین نقل می‌کند:
- «أن رسول الله لمّا نزلت (علیه) هذه الآیه قال: الله اکبر علی اکمال الدین و اتمام النعمه و رضا الربّ برسالتی و ولایه علی بن ابی طالب من بعدی ثم قال: من کنت مولاه فعلی مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و النصر من نصر و اخذل من خذله؛ همانا رسول خدا (ص) زمانی این آیه بر ایشان نازل شد فرمود: الله اکبر بر اکمال و اتمام دین و نعمتش و همانا خداوند بر رسالت من و ولایت علی (ع) بعد از من راضی گشت و بعد از آن چنین فرمود: هر کس من مولای اویم پس علی (ع) مولای اوست خدایا دوستدارش را دوست بدار و دشمنانش را دشمن شمار و یارانش را یاری و مخالفانش را ذلیل و خارگردان».[۲]
- أخبرنا الحاکم الوالد عن أبی حفص بن شاهین عن أبی هریره: هر کس روز عید غدیر خم روزه بگیرد مثل ۶۰ ماه است به خاطر آن که حضرت رسول دست حضرت علی (ع) را گرفته و فرمود من کنت مولاه فعلی مولاه فقال له عمر بن خطاب بخ بخ لک یا ابن ابی طالب.[۳]
- ابن عساکر در تاریخ دمشق نیز به نقل از ابو سعید خدریچنین آورده‌است: چون پیامبر (ص) علی (ع) را در غدیر خم نصب کرد و به ولایت او ندا داد جبرئیل (ع) با این آیه بر او فرود آمد: امروز دین شما را برایتان کامل و نعمتم را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برایتان پسندیدم.[۴]
- کتاب تاریخ بغداد به نقل از ابو هریره آورده است: هر کس روز هجدهم ذی‌الحجه را روزه بگیرد، روزه ۶۰ ماه برایش نوشته می‌شود و آن همان روز غدیر خم است هنگامی که پیامبر(ص) دست علی (ع) را گرفت و گفت آیا من ولی مؤمنان نیستم؟ گفتند چرا و ادامه خطبه غدیر و… که در آخر فرمود من کنت مولاه فعلی مولاه و إلی آخر و خداوند این آیه را بر پیامبر (ص) نازل کرد: امروز دینتان را برایتان کامل کردم و ادامه آن (آیه سوم سوره مائده).[۵]
- احمد بن حنبل در المسند خویش به نقل از علی بن حکیم اودی نوشته است: ما شهادت می‌دهیم که از رسول خدا (ص) شنیدیم که برای علی رضی الله عنه در روز غدیر خم چنین فرمود: آیا خداوند اولی بر مؤمنین نیست؟ همگی گفتند بلی سپس پیامبر(ص) فرمود: من کنت مولاه فعلی مولاه وال من والاه و عاد من عاداه.[۶]
همین مطلب را شیخ محمد عبده در تفسیر المنار خود جلد ۶ صفحه ۴۶۴ و ۴۶۵ به همین صورت آورده‌است.
- شمس الدین ذهبی دانشمند و مورخ معروف اهل سنت نیز از کثرت اسناد و روایت وارده در مورد ولایت حضرت علی(ع) و آیه سوم مائده و غدیر خم اظهار تعجب و شگفتی می‌کند.[۷]
منابع تفصیلی اهل سنت پیرامون آیه اکمال دین:
- کتاب ولایت، نوشته ابن جریر طبری.
- تفسیر ابن کثیر، ج۲، ص۱۴.
- مناقب خوارزمی، چاپ نجف، ص۱۳۰ قسمت روایات عامّه و خاصّه در حدیث غدیر.
- کتاب اثبات الهداه، ج۳، ص۵۴۳.
- معجم الادباء، ج۱۸، ص۸۰.
منابع
- ↑ جلال الدین، سیوطی، الدرّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۲، ص۲۵۲.
- ↑ حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۰۱.
- ↑ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، همان، ج۱، ص۲۰۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۲۳۷.
- ↑ خطیب بغدادی، کتاب تاریخ بغداد، انتشارات الموقع الوراق، ج۸، ص۲۹۰ و ۴۹۲.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند احمد، انتشارات موقع الاسلام، ج۱، ص۱۱۸.
- ↑ شمس الدین ذهبی شافعی، طبقات الشافعیه، ج۲، ص۲۵۴.