بررسی متن و مفهوم دعای اللهم اخرجنا من کل سوء
این جملات «اللهم اخرجنا من كل سوء اخرجت محمد و آل محمد» ازکیست و با عصمت ائمه(ع) سازگار است؟ آیا امکان داخل شدن در نیکی‌هایی که پیامبر و ائمه وارد شده‌اند، برای دیگران نیز وجود دارد؟
سند ذکر قنوت نماز عید
شیخ طوسی در کتاب مصباح المتهجد فصلی به عنوان اعمال شب و روز عید فطر آورده است و همه فصل را با یک سند آغاز کرده که ابوالبختری وهب بن وهب از امام صادق(ع) از پدرش از امیرالمؤمنین(ع) نقل کرده و پس از اعمال شب فطر، به مستحبات روز و نماز عید فطر و قنوت آن اشاره نموده که این دعای مورد پرسش را ذکر می‌کند.[۱] در منابع روایی دیگر، قنوت نماز عید فطر با تفاوتی در کلمات از امام صادق(ع) نقل شده است.[۲] بنابراین، قنوت نماز عید فطر توسط امام صادق(ع) از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است است.
مفهوم ذکر قنوت
جمله مورد نظر به معنای «بار پروردگارا ما را از همه زشتی‌ها که محمد و آل محمد را خارج ساختی، بیرون ساز.» است و مراد این است که خداوند برای الگو قرار دادن معصومین(ع) برای هدایت جامعه از روی لیاقتی که ایشان داشتند، بر آنها لطف و عنایت نمود و هدیه‌ای بزرگ، یعنی عصمت را به آنها عطا کرده که با این هدیه و لطف الهی، اهل بیت(ع) خودشان را از گناه و آلودگی‌ها دور نگه می‌داشتند و خداوند نمی‌گذاشت، معصومین از روی فراموشی و … خطایی انجام دهند.
لذا دیگران نیز می‌توانند از خدا بخواهند که با عنایت خداوند و توفیق عبادت و دوری از گناه در همان مسیر قرار گرفته و این با عصمت اهل بیت(ع) کاملاً سازگار است. در تفسیر آیه ۳۳ سوره احزاب که خداوند فرمود: «همانا خداوند می‌خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند» آمده است؛ تعبیر «انما» دلیل بر این است که این موهبت ویژه خاندان پیامبر(ص) است که خداوند اراده کرده است آنها به سوی گناه نروند و این یک نوع لیاقت و موهبتی از سوی پروردگار است تا اهل بیت(ع) الگوی مردم باشند و در عین داشتن قدرت و اختیار برای گناه کردن، به سراغ گناه نروند و صد البته دیگر مردمان نیز موظفند خود را از هر نوع آلودگی و گناه دور نگه دارند.[۳]
بنابراین خداوند به اهل بیت، عصمت عطا نموده، نه اینکه آنها اهل گناه بودند و خداوند پاک‌شان ساخت؛ با توجه به روایات معتبر، تمام انسان‌ها می‌توانند با پیروی کردن از دستورات الهی به مقامی برسند که در روز قیامت با اهل بیت(ع) هم‌نشین گردند. پیامبر(ص) فرموده‌اند: «خداوند کسی را که نفسش به اطاعت و پذیرش نصیحت‌های امام قرار گرفته باشد در روز قیامت و در بهشت با ما قرار می‌دهد.»[۴] امام صادق(ع) نیز فرمود: هر کس ما را دوست بدارد در روز قیامت با ما خواهد بود.[۵]
بنابراین اگر در قنوت نماز فطر گفته می‌شود: «خدایا ما را در هر خیری که محمد و آل محمد را داخل کرده‌ای، داخل کن» یعنی خداوندا به ما این توفیق و لطف و مرحمت را عنایت فرما که در کارهای پسندیده‌ای که حضرت محمد(ص) و اهل بیت(ع) با آن کارها رضایت تو را جلب کرده‌اند، ما هم به سوی آن کارها و رفتار نیک حرکت کنیم و رضایت تو را بدست آوریم.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
- المیزان، محمدحسین طباطبائی، ترجمه: محمدباقر موسوی، ج۱۶، ص۴۶۲، ذیل آیه ۳۳ سوره احزاب.
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، عبدالحسین طیب، ج۱۰، ص۵۰۱، ذیل آیه ۳۳ سوره احزاب.
- بشاره المصطفی لشیعه المرتضی؛ عمادالدین طبری.
- المصباح؛ ابراهیم عاملی کفعمی.
منابع
- ↑ شیخ طوسی، محمد؛ مصباح المتهجد، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، ۱۴۱۱ هجری قمری، ص۶۵۴.
- ↑ شیخ طوسی، محمد؛ التهذیب، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ هجری شمسی، ج۳، ص۱۳۹، باب ۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ هجری شمسی، ذیل آیه ۳۳ سوره احزاب. ج۱۷، ص۲۹۲.
- ↑ کلینی، محمد؛ کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چهارم، ۱۳۶۵ هجری شمسی، حدیث ۳. ج۱، ص۴۰۴.
- ↑ کافی، ج۸، ص۱۰۶، حدیث ۸۰.