سند روایت عزاداری جغد
 | این مقاله هماکنون به دست A.ahmadi در حال ویرایش است. |
آیا روایتی که درباره عزاداری «جغد» برای امام حسین(ع) آمده، صحیح و معتبر است؟
پاسخ اجمالی:
از جمله این روایات، چهار روایت در کامل الزیارات است که درباره عزاداری جغد برای ابا عبد الله الحسین (سلام الله علیه) می‌باشند:
حدیث اول
ابن قولویه قمی (درگذشت ۳۶۷ق) در کتاب کامل الزیارات چهار روایت درباره عزاداری جغد برای امام حسین(ع) آورده است. روایت نخستی که وی آورده چنین است:
محمّد بن الحسین بن احمد بن ولید و جماعتی از اساتیدم، از سعد بن عبدالله، از محمد بن عیسی بن عبید، از صفوان بن یحیی، از حسین بن ابی غندر روایت کرده‌اند که گفت: امام صادق(ع) درباره جغد فرمود: «آیا احدی از شما آن را در روز دیده است؟» عرض شد: «خیر.» امام(ع) فرمود: «دلیلش آن است که وقتی امام حسین(ع) شهید شد، این حیوان قسم خورد که در آبادی سکونت نکند و منزلش تنها در خرابه‌ها باشد، پس پیوسته در روز روزه‌دار و اندوهگین است تا شب فرا برسد. وقتی شب رسید از ابتداء آن تا صبح بر مصیبت امام حسین(ع) زمزمه و نوحه‌سرائی و مرثیه‌خوانی می‌کند.»[۱]
بررسی سند
در سند این روایت محمد بن عیسی بن عبید آمده است. محمد بن عیسی بن عبید از نظر نَجاشی، رجال‌شناس شیعه قرن پنجم قمری، ثقه و مورد اطمینان است؛ ولی شیخ طوسی و حسن بن داوود حلی، از عالمان شیعه، محمد بن عیسی را ضعیف و غالی و احادیثش را غیرقابل استناد دانسته‌اند.[۲]
در سند این روایت، حسین بن ابی غندر نیز وجود دارد که به صراحت توثیق نشده (مورد اطمینان بودن او ذکر نشده است) و فقط نامش آمده است.[۳]
حدیث دوم
حکیم بن داود بن حکیم از سلمه بن ابی الخطّاب از حسین بن علی بن صاعد بربری که متصدّی قبر حضرت امام رضا (علیه السّلام) بود نقل کرده که وی گفت: پدرم برای من نقل نمود که حضرت رضا فرمود: این جغد را می‌بینی؟ مردم چه می‌گویند؟ عرض کردم: فدایت شوم آمده‌ایم که از شما بپرسیم. حضرت فرمودند: این جغد در عصر جدّم رسول خدا در قصرها و خانه‌ها سکنی داشت و هر وقت مردم مشغول خوردن طعام بودند این حیوان پر می‌زد و در مقابل ایشان خود را می‌رساند و مردم طعام و غذا جلویش می‌ریختند و این حیوان طعام خورده و از آب خود را سیراب می‌کرد و سپس به منزلش برمی‌گشت ولی هنگامی که حضرت حسین بن علی شهید شد، از شهر و آبادی خارج گشت و در خرابه‌ها، کوه‌ها و بیابان‌ها مکان گرفت و گفت: شما بد امّتی هستید! پسر دختر پیامبر خود را کشتید و من به نسبت به نفس خود از شما در امان نیستم.[۴] سند حدیث: حکیم بن داود در کتب رجالی مجهول است، سلمه بن ابی الخطاب تضعیف شده است،[۵] حسین بن علی بن صاعد و پدرش (علی بن صاعد) نیز مجهول هستند.
حدیث سوم
محمّد بن جعفر رزّاز از دائی خود محمّد بن الحسین بن ابی الخطّاب از حسن بن علیّ بن فضّال از شخصی از امام صادق (علیه السّلام) نقل کرد که امام فرمود: جغد در روز صائم است و وقتی افطار نمود قلبش در مصائب حضرت حسین بن علی محزون و افسرده می‌شود تا صبح فرا برسد.[۶] سند حدیث: حسن بن علی بن فضال فطحی مذهب است و روایت را از شخصی نقل می‌کند که معلوم نیست کیست و آیا ثقه بود یا نه؛ بنابراین این روایت مرفوعه است.
حدیث چهارم
علی بن الحسین بن موسی از سعد بن عبد اللَّه از موسی بن عمر از حسن بن علی میثمی نقل کرده که امام صادق (علیه السّلام) به شخصی به نام یعقوب فرمود: آیا تا به حال دیده‌ای که جغدی در روز آواز بخواند؟ گفت: خیر. حضرت فرمود: می‌دانی چرا؟ عرض کرد: خیر. امام فرمود: برای اینکه در طول روز این حیوان صائم بوده و وقتی شب فرا رسد افطار کرده و از آنچه خداوند منّان روزی او کرده استفاده نموده سپس پیوسته تا صبح بر مصائب حضرت حسین بن علی زمزمه نموده و نوحه‌سرائی می‌کند.[۷] سند حدیث: حسن بن علی میثمی در کتب رجالی اولیه نیامده است[۸] و در کتاب‌های معتبر حدیثی غیر از این حدیث هیچ روایتی از وی نقل نشده است
منابع
- ↑ ابن قولویه، جعفر، کامل الزیارات، ترجمه: ذهنی تهرانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش، ص۳۱۸، باب۳۱.
- ↑ رک: فهرست شیخ طوسی، ص۴۰۳. رجال ابن داوود، ص۵۰۹.
- ↑ نگاه کنید به رجال نجاشی، ص۵۵؛ فهرست شیخ طوسی، ص۱۵۳.
- ↑ کامل الزیارات، پیشین، ص۳۱۸، باب۳۱.
- ↑ رک: رجال نجاشی، ص۱۸۸. رجال ابن داود، ص۴۵۹.
- ↑ کامل الزیارات، پیشین، ص۳۱۸، باب۳۱.
- ↑ کامل الزیارات، پیشین، ص۳۱۸، باب۳۱.
- ↑ رک: نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۴. جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، ص۱۵۰.