آیه لیلة المبیت
سؤال: آيا آيه‌اي در قرآن درباره واقعه ليله المبيت هست؟ اميرالمومنين در آن شب چند سال داشتند؟
پاسخ اجمالی:
آیه ۲۰۵ سوره بقره در باره لیله المبیت است.
امیر مومنان تقریبا ۲۳ سال داشتند که در بستر رسول الله خوابیدند.
پاسخ تفصیلی:
ليله المبيت، آن شب تاريخي بود كه مشركين تصميم به قتل نبي اعظم(ص) گرفتند و براي اجراي اين نقشه شوم، چهل مرد مبارز مسلح را انتخاب كردند. پيامبر(ص) توسط وحی الهی از اين موضوع با خبر شد و آن را با علي(ع) در ميان گذاشت. ايشان نيز با اطاعت از امر الهي با آغوش باز به استقبال مرگ رفت و در بستر رسول خدا(ص) خوابيد تا دشمنان متوجه او باشند و از جاهاي ديگر غافل شوند و پيامبر(ص) از اين فرصت استفاده كرده، سفر تاريخي خود را آغاز كند. اين فداكاري امير المؤمنين(ع) نه تنها موجب نجات رسول الله(ص) شد، بلكه فضايل و بركات فراواني را به ارمغان آورد كه در اين جا به برخي از آن‌ها اشاره مي‌شود.
۱ـ نزول آيه مخصوص ليله المبيت
نظر مفسران بر اين است كه آيه شريفه۲۰۵ سوره بقره درباره فداكاري علي(ع) در ليله المبيت نازل شده است. «وَمِنَ النَّاسِ مَن يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ» بعضي از مردم با ايمان (هم چون علي(ع) در ليله المبيت به هنگام خفتن در جايگاه پيامبر(ص) ) جان خود را براي كسب خشنودي خدا مي‌فروشند و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است.[۱]
نزول اين آيه شريفه در خصوص ايثارگري امير المؤمنين(ع) نشانگر اهميت والاي آن مي‌باشد.
۲ـ مباهات خداوند به ملائكه هفت آسمان
در شب ليله المبيت خداوند عزوجل به دو فرشته مقرب خود يعني حضرت جبرئيل و حضرت ميكائيل ـ عليهما السلام ـ فرمود: در ميان ملائكه در برادري و انس و الفت كسي به پاي شما نمي‌رسد، من يكي از شما را محكوم به مرگ كرده‌ام، كدام يك از شما حاضر است در راه برادر و رفيقش از جان خود بگذرد؟ هيچ كدام از آن‌ها حاضر به مرگ نشدند و هر دو زندگي را برگزيدند. خداوند به آن‌ها فرمود: من ميان محمد و علي ـ صلوات الله عليهما ـ پيمان برادري بستم، پس علي(ع) مرگ را برگزيد و زندگي را به محمد(ص) بخشيد و در بستر او خوابيد. اكنون بر زمين فرود آييد و او را از دشمنانش حفظ كنيد. آن‌ها فرود آمدند در حالي كه حضرت جبرئيل(ع) مي‌گفت: «بخ بخ لك يابن ابي طالب من مثلك يباهي الله بك ملائكه سبح سماوات» (به به بر تو اي پسر ابي طالب، كيست مانند تو؟! خداوند به واسطه تو به ملائكه هفت آسمان مباهات مي‌نمايد.)[۲]
۳ـ اطاعت از امر الهي تا پاي جان
وقتي نبي خدا(ص) از قصد مشركين باخبر شد، موضوع را با علي(ع) در ميان گذاشت و به او فرمود: خداوند به من دستور هجرت داده و به تو امر فرموده كه در جاي من بخوابي تا آن‌ها متوجه رفتن من نشوند. تو چه مي‌گويي و چه مي‌كني؟ امير المؤمنين(ع) عرض كرد: اگر من در جاي شما بخوابم شما به سلامت خواهيد ماند؟ حضرت فرمود: بله. علي(ع) خنديد و سجده شكر به جا آورد و اين اولين سجده شكري بود كه از امت محمد(ص) واقع شد. سپس فرمود: برو به هر سويي كه خدا امر فرموده است، جانم فداي تو باد و هر چه خواهي مرا امر فرما كه به جان قبول مي‌كنم.[۳]
۴ـ نجات رسول الله(ص) از دست مشركان
كفار قريش براي قتل پيامبر(ص) چهل تن از مبارزان خود را انتخاب كرده بودند و محلّ خواب آن حضرت را شديداً تحت نظر داشتند. علي(ع) با اطلاع از اين موضوع پارچه سبزي كه هر شب رسول خدا(ص) بر روي خود مي‌كشيد، به رويش كشيد و در بستر آن حضرت خوابيد. مشركين با اين تصور كه پيامبر(ص) در بستر است تمركز خود را به آن نقطه معطوف كردند. در اين فرصت پيامبر(ص) از منزل خارج شد و بدون اين كه كفار متوجه شوند سفر تاريخي خود را آغاز كرد.[۴]
بنابر اين مي‌توان نتيجه گرفت مشركين اطلاع كامل از محل زندگي و حتي محل خواب رسول اكرم(ص) داشتند و با برنامه‌ريزي دقيق و حساب شده اقدام به قتل آن حضرت كردند امّا با ايثارگري علي(ع) نقشه آن‌ها نقش بر آب شد و با اين اقدام، آن حضرت نه تنها رسول خدا(ص) را از مرگ حتمي نجات داد بلكه ماجراي ليله المبيت برگ پر افتخار ديگري بر كتاب فضايل امير المؤمنين(ع) اضافه كرد كه بدون اين حركت بزرگ هيچ يك از اين مسائل مطرح شده، تحقق نمي‌يافت. اگر امير مؤمنان جاي پيامبر نمي‌خوابيد و خداوند بوسيله ايثار او پيامبر را نجات نمي‌داد از طريق ديگر نجات پيامبرش ممكن بود، اما حكمت ايثار اين بود كه هر كسي لياقت آن را نداشت، لذا خداوند به همان نحو كه ايشان براي ايثار در راه پيامبر از جان خود گذشت از او امتحان گرفت و آن حضرت در اين امتحان قبول شد و هرگز ترس به خود راه نداد، از اين روي بود كه براي حفظ ميراث رسالت در غدير، علي انتخاب شد و خداوند اين انتخاب را از طريق وحي به پيامبر اعلام كرد.