غفلت

سؤال

غفلت به چه معنا است؟ عوامل و پیامدهای آن چیست؟

غفلت یکی از رذائل اخلاقی است و به سه نوعِ غفلت از یاد خدا، غفلت از نشانه‌های خدا و غفلت از آخرت تقسیم شده است.

عوامل غفلت پیروی از وسوسه شیطان، دلبستگی به دنیا، افراط در امور معنوی و ضعف در اعتقادات است. از دست دادن قابلیت انسان برای پیشرفت معنوی، یکی دیگر از عوامل غفلت است که بر اثر ارتکاب گناهان و توبه نکردن رخ می‌دهد.

پیامدهای غفلت دوری از خدا، ناامیدی هنگام سختی‌ها، از دست دادن آرامش، تسلط شیطان بر انسان و محروم شدن از نعمت‌های الهی است.

مفهوم‌شناسی

غفلت به معنای فراموش کردن، یکی از رذائل اخلاقی است و در قرآن سه نوع از آن، مورد نکوهش قرار گرفته است:‌

• غفلت از یاد خدا؛
• غفلت از آیات و نشانه‌های خدا؛
• غفلت از آخرت.

غفلت گاهی اختیاری و گاهی بدون اختیار است. آنچه مورد نکوهش است غفلت اختیاری است.

غفلت اختیاری جایی است که انسان امکان و توانایی توجه را دارد ولی توجه نمی‌کند.

عوامل

مقالهٔ اصلی: عوامل غفلت

عوامل غفلت گوناگون است که برخی از آنها چنین شمرده شده است:

• وسوسه شیطان: خداوند در آیه ۲۷ سوره اعراف، به انسان هشدار داده شیطان او را نفریبد و او را مانند پدر و مادرش (آدم و حوا) از بهشت خارج نکند.
• از دست دادن قابلیت انسان برای پیشرفت معنوی؛ از دست دادن قابلیت انسان، بر اثر ارتکاب گناهان و توبه نکردن رخ می‌دهد.
• دلبستگی به دنیا: در روایتی، امام صادق(ع) ریشه هر گناهی را محبت به دنیا دانسته است.

• افراط در امور معنوی: انسان در کنار امور عبادی باید به تفریح، کار، خواب و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند؛ چراکه افراط در امور معنوی، تأثیر عکس گذاشته و فرد را دچار دلزدگی و غفلت می‌کند.
• ضعف در اعتقادات: نداشتن اعتقادات قوی انسان را در امور معنوی دچار تزلزل کرده، درنتیجه فرد از یاد خدا و معنویت غافل می‌شود.
• ضعف در اراده: ضعف اراده انسان را از ادامه عمل بازمی‌دارد و موجب می‌شود که زمینه نفوذ و سیطره شیطان در انسان فراهم شود.

پیامدها

مقالهٔ اصلی: پیامدهای غفلت

غفلت پیامدهای مختلفی دارد که برخی از آنها چنین است:

• دوری از خدا: زمانی که انسان خدا را فراموش می‌کند و نسبت به یاد او غافل می‌شود، به‌تدریج از خداوند دور می‌شود.
• ناامیدی هنگام سختی‌ها: انسانی که در زندگی، خدا را فراموش کرده است، در برابر مشکلات خود را تنها می‌بیند و توان مقاومت در برابر آن را ندارد.
• از دست دادن آرامش: بر اساس آیه ۲۹ سوره رعد، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش پیدا می‌کند.
• تسلط شیطان بر انسان: در صورت غفلت از یاد خدا، رابطه انسان با خدا ضعیف شده و شیطان بر روح او تسلط پیدا می‌کند.
• محروم شدن از نعمت‌های الهی: فرد با غفلت نشان می‌دهد شایسته نعمت‌های بیشتری از جانب خدا نیست و همین امر موجب محروم ماندن او از نعمت‌های الهی می‌شود.

جستارهای وابسته

• خود فراموشی