باور به منجی در ادیان

سؤال

چگونه آمدن وظهور مهدی موعود را که یک امر موهوم است باور کنیم؟ به چه دلیلی؟

مسئله مهدویت و انتظار که در سؤال به عنوان امر موهوم به آن اشاره گردیده است از مسایل و پدیده‌هایی است که در میان مسائل اسلامی و بلکه آسمانی، کمتر مسئله ای از نظر اتقان و شهرت و اتفاق به آن می‌رسد؛ و خدشه در آن خود یک پنداری بیش نخواهد بود. زیرا امر مهدویت و منجی گرایی و امید به اصلاح عالم با ظهور یک مصلح جهانی، مسئله ای است که ادیان آسمانی در کتب و صحف شان به آن تصریح نموده‌اند و دلائل عقلی و نقلی از قرآن و سنّت در کتاب‌های شیعه و سنی بر آن اقامه گردیده است:

منجی باوری در کتب زرتشتیان

• در کتاب معروف «زند» پس از ذکر مبارزه همیشگی «ایزدان» و «اهریمنان» چنین آمده است: آنگاه پیروزی بزرگ از طرف ایزدان می‌شود و اهریمنان را منقرض می‌سازند… پس از پیروزی ایزدان، و برانداختن تبار اهریمنان، عالم کیهان به سعادت اصلی خود رسیده، بنی آدم بر تخت نیکبختی خواهد نشست.
• «جاماسب» در کتاب «جاماسب نامه» از زرتشت نقل می‌کند: مردی بیرون آید از زمین تازیان… مردی بزرگ سر، بزرگ تن، و بزرگ ساق، و بر آیین جد خویش و با سپاه بسیار، و روی به ایران نهد، و آبادانی کند و زمین را پراز داد کند.

باور به منجی در کتب هندیان و برهمائیان

• در کتاب وشن جوک از کتب هندوها چنین آمده است: سرانجام دنیا به کسی بر گردد که خدا را دوست دارد و از بندگان خاص او باشد و نام او فرخنده و خجسته می‌باشد.
• در کتاب دیگری به نام «دیده» آمده است: پس از خرابی دنیا پادشاهی در آخرالزمان پیدا می‌شود که پیشوای خلایق باشد، و نام او «منصور» باشد و تمام عالم را بگیرد و به آیین خود آورد.
• در کتاب «دداتک» از کتب مقدس برهمائیان آمده است: دست حق در آید و جانشین آخر «ممتاتا» ظهور کند و مشرق و مغرب عالم را بگیرد همه جا، و خلایق را هدایت کند.
• در «پاتیکل» از کتب هندوان آمده است: چون مدت روز تمام شد، و دنیای کهنه نو شود، و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود، از فرزندان دو پیشوای جهان یکی ناموس آخر زمان و دیگری و حتی بزرگ وی که «پشن» نام دارد و نام صاحب آن ملک تازه «راهنما» باشد بحق پادشاه شود، و خلیفه رام باشد و حکم براند و او را معجزه بسیار باشد.
• در کتاب «باسک» از کتب هندوها آمده است: دور دنیا تمام شود به پادشاهی عادلی در آخرالزمان که پیشوای فرشتگان و پریان و آدمیان باشد، و راستی حق با او باشد، و آنچه در دریا و زمین‌ها و کوه‌ها پنهان باشد، همه را به دست‌آورد، و از آسمان و زمین آنچه باشد خبر می‌دهد و از او بزرگتر کسی به دنیا نیاید.»

باور به منجی در تورات (عهد قدیم)

• در کتاب «مزامیر داود» مزمور ۳۷ آمده است: … زیرا که شریران منقطع خواهند شد، و اما متوکّلان به خداوند وارث زمین خواهند شد، هان، بعد از اندک مدّتی شریر نخواهد بود، در مکانش تأمل خواهی کرد و نخواهد بود، امّا حکیمان (صالحان) وارث زمین خواهند شد.
• همان مزمور ۳۷ در جمله ۲۲ می‌خوانیم: … زیرا متبرّکان خداوند وارث زمین خواهند شد.
• در کتاب «حبقوق» نبی، فصل ۷ آمده است: .... و اگر چه تأخیر کند. برایش منتظر باش! زیرا که البته خواهد آمد و درنگ خواهد نمود، بلکه جمیع امت‌ها را نزد خود جمع می‌کند و تمامی را برای خویشتن فراهم می‌کند.

منجی باوری در انجیل (عهد جدید)

در انجیل «لوقا» فصل دوازدهم آمده است: کمرهای خود را بسته و چراغ‌های خود را افروخته دارید و شما مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود می‌کشند، تا هر وقت بیاید و در را بکوبد. بیدرنگ برای او باز کنید.

دلایل منجی باوری و اعتقاد به مهدویت در اسلام

دلایل منجی باوری و مهدویت در قرآن

وعده تشکیل حکومت واحد جهانی اسلامی، گسترش دین اسلام، غلبه آن بر همه ادیان، زمامداری صالحان و ارباب لیاقت، پیروزی حزب‌الله بر جنود شیطان در آیات متعددی از قرآن اشاره شده است. این وعده‌ها تاکنون عملی نشده است. در روایات اهل بیت، در تفسیر این آیات، گفته شده که این موضوع در زمان ظهور حضرت مهدی(ع) واقع خواهد شد.

• ﴿وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَيَكُونَ الدِّينُ كُلُّهُ لِلَّهِ؛ و با آنان بجنگید تا هیچ نوع فساد و فتنه [و خونریزی و ناامنی] بر جا نماند، و دین [در سراسر گیتی] ویژه خدا شود﴾(انفال:۳۹)

• ﴿هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَىٰ وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ؛ اوست خدایی که رسول خود را به هدایت و دین حق فرستاد تا آن را بر همه ادیان عالم تسلط و برتری دهد هر چند مشرکان ناراضی و مخالف باشند﴾(توبه:۳۳)

• ﴿وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ؛ و همانا ما پس از تورات در زبور نوشتیم که زمین را بندگان شایسته ما به میراث می برند﴾(انبیا:۱۰۵)

• ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ؛ خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده داده است که حتماً آنان را در زمین جانشین [دیگران] کند، همان گونه که پیشینیان آنان را جانشین [دیگران] کرد﴾(نور:۵۵)

• ﴿إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ؛ بی تردید ما پیامبران خود و مؤمنان را در زندگی دنیا و روزی که گواهان [برای گواهی دادن] به پا ایستند، یاری می کنیم.﴾(غافر:۵۱)

• ﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ ما می‌خواهیم بر مستضعفان زمین منّت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم!﴾(قصص:۵)

این‌ها و آیاتی دیگر که در تأویل و تفسیر آن‌ها روایتی وارد شده، مربوط به حضرت مهدی است که همگی دلالت دارند بر این که خدا وعده پیروزی به انبیاء و مؤمنین و حزب الله داده است و از آن جا که وعده خداوند تخلّف ندارد و هنوز این وعده عملی نشده، پس باید به انتظار روزی بنشینیم که دین خدا غالب آید و حزب الله پیروز شوند و دین خدا در زمین مستقر گردد؛ و بدیهی است که خداوند حکیم بندگانش را وعده به یک امر موهوم نمی‌دهد.

دلایل منجی باوری و مهدویت در احادیث

اهل سنّت در این که مهدی موعود از نسل پیامبر و از فرزندان زهرای اطهر است و زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آن که، پر از جور و ستم شده باشد و این که عیسی مسیح ـ(ع) ـ از آسمان نازل شده و در پشت سر آن حضرت نماز می‌خواند و مردم در عصر آن بزرگوار در رفاه زندگی می‌کنند، اتفاق نظر دارند و با توجه به روایات زیادی که از پیامبر اکرم(ص) درباره مهدویت وارد شده ابداً نسبت به وجود آن حضرت به خود تردید راه نمی‌دهند.

به عنوان مثال، حافظ ابو عبد الله گنجی شافعی متوفای سال ۶۵۸ هـ. ق در کتاب البیان خود می‌گوید: «احادیث پیامبر اکرم(ص) درباره مهدی ـ(ع) ـ به دلیل راویان بسیاری که دارد به حد تواتر (که احتمال کذب در آن نمی‌رود) رسیده است» و ابن حجر عسقلانی شافعی متوفای سال ۸۵۲ هـ. ق در کتاب فتح الباری که شرح صحیح بخاری است می‌گوید: اخبار متواتر (از رسول خدا(ص)) رسیده است که مهدی از این امت است و عیسی ـ(ع) ـ از آسمان فرود خواهد آمد و پشت سر مهدی نماز خواهد خواند» و به دلیل همین عقیده است که قاضی محمد شوکانی یمنی، رساله خود را «التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح» نامیده است و در این باره می‌گوید: «همه احادیث مذکور را که آورده‌ایم به حد تواتر می‌رسد بنابر این، با توجه به همه احادیث مذکور مسلّم گشت که احادیث رسیده درباره مهدی منتظر متواتر است» و ده‌ها عالم و دانشمند سنی دیگر که مجال ذکر آن‌ها نیست و احادیث در مورد مهدی ـ(ع) ـ را بسیاری از بزرگان اهل سنّت در کتاب‌های شان آورده‌اند مانند احمد حنبل، ابی داود، ابن ماجه، ترمذی، مسلم، نسائی، بیهقی و غیر آن‌ها.

۲ـ مهدویت از دیدگاه شیعه و روایات آن

در مورد عقیده شیعه نیازی به سخن گفتن و اقامه برهان نیست. اصولاً شیعه بر خلاف سایر فرق اسلامی معتقد است که زمین هیچ‌گاه خالی از حجت و واسطه فیض نخواهد بود زیرا اگر زمین بدون امام و حجت الهی بماند، اهل خود را فرو خواهد برد.

امام صادق ـ(ع) ـ فرمود: «لو بقیت الارض بغیر حجه لساخت باهلها» بنابراین، اعتقاد شیعه به مهدویت نیاز به استدلال ندارد چرا که یکی از اصول و امتیازاتش از سایر فرق، اعتقاد به مهدی موعود با نام و نشان و مشخصات کامل است، و علاوه بر این و احادیث متواتری که از رسول خدا درباره مهدویت وارد شده و چنانچه در کتب اهل سنّت هم به تفضیل آمده است، روایات فراوانی از ائمه اطهار درباره حضرت مهدی و غیبت آن بزرگوار و فضیلت انتظار ظهورش، نقل شده که در کتب معتبر روایی موجود است به گونه که جای هیچگونه تردید و ابهام برای انسان آگاه باقی نمی‌گذارد.

جابر بن عبد الله انصاری از رسول خدا روایت کرده که فرمود: «مهدی از اولاد من است نامش نام من و کنیه اش کنیه من می‌باشد. صورت و سیرتش از همه کس به من شبیه تر است. غیبتی کند که مردم دچار حیرت گردند و بسیاری از فرقه‌ها گمراه شوند، آنگاه مانند ستاره تابانی از پرده غیبت ظاهر شده، به در آید و زمین را پر از عدل و داد کند آن چنان‌که پر از ظلم و ستم شده باشد.

از امیر المؤمنین ـ(ع) ـ نقل شده که فرمود: «قائم ما غیبتی طولانی خواهد داشت، شیعیان را چنان می‌بینم که برای پیدا کردن او دشت و دمن را زیر پا گذارند و او را پیدا نکنند. بدانید آن‌ها که در غیبت وی در دین خود ثابت بمانند و از طول مدّت غیبت اش منکرش نشوند، روز قیامت با من خواهند بود.»

از امام رضا ـ(ع) ـ نقل شده که امیر المؤمنین ـ(ع) ـ به امام حسین ـ(ع) ـ فرمود: «نهمین فرزند تو قیام به حق می‌کند و دین را پایدار می‌سازد و عدل را گسترش می‌دهد. امام حسین ـ(ع) ـ گفت: آنچه فرمودی تحقق خواهد یافت؟ فرمود: آری به خداوندی که محمد(ص) را به مقام پیغمبری برانگیخت و او را بر همه مخلوقاتش برتری داد. لکن پس از غیبت او وضعی پیش می‌آید که جز دوستان مخلص ما و مؤمنین پاک‌سرشت که نور ایمان و محبت ما در لوح دل شان نقش بسته، کسی در عقیده دینی خود ثابت نمی‌ماند.»و ده‌ها و بلکه صدها حدیث معتبر دیگر که در کتب روایی معتبره موجود است.

و نکته آخر این که: همان گونه که توحید حقیقی و یکتاپرستی از اندیشه و تأمل در آیات و روایات قرآن به اثبات می‌رسد اعتقاد به موعود واصل انتظار هم از آیات قرآن بر اساس روایات و تفاسیر اهل بیت به دست می‌آید؛ و سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا نادیده گرفتن این همه دلایل و شواهد که در مقاله به آن اشاره گردید و ادیان و مذاهب مختلف به آن اعتقاد مستدل دارند، توهم و پندار است، یا ادله متقن عقلی و نقلی که عقلاء در اثبات هر امری به آن تمسک کرده‌اند؟!

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ بحار الانوار، ج۵۱–۵۲

• المحجه فیما نزل فی القائم الحجه» تألیف سیّد هاشم بحرانی

۲ـ کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق

۳ـ سیمای آفتاب، حبیب الله طاهری

۴ـ در انتظار ققنوس، ترجمه: مهدی علی‌زاده

۵ـ دادگستر جهان، آیت الله ابراهیم امینی

۶ـ منتخب الاثر، آیت الله صافی گلپایگانی