پیش نویس:تفسیر فلسفی قرآن کریم

سؤال

آیا در جهان اسلام، تاکنون برای تفسیر قرآن کریم از روش تفسیر فلسفی استفاده شده‌است؟

در جهان اسلام، تفاسیر گوناگونی با انواع روش‌های تفسیری تألیف شده است؛ مانند روش تفسیری روایی، فقهی، ادبی، و... .

تاریخچه تفسیر و تفسیرنگاری در اسلام

مسلمانان از همان قرون اولیه‌ی اسلام در کنار اهتمام به کتابت مصحف شریف، تفاسیر قرآن کریم را نیز تألیف می‌کردند.

بنابر عقیده مسلمانان اولین مفسر قرآن کریم و پایه‌گذار تفسیر قرآن کریم پیامبر اکرم(ص) است.

در قرآن کریم به فهم عمیق و تفکر و تدبر در آیات تأکید و سفارش فراوانی شده است که موجب ترغیب هرچه بیشتر مسلمانان به تفکر، تدبر و تفقه در آیات قرآنی گردیده‌است.

با ورود دانش‌های گوناگون از سراسر کشورهای جهان به حکومت های اسلامی، در قرن دوم و راه افتادن نهضت ترجمه، مسلمانان در کنار تفاسیر ادبی و روایی از دریچه‌ی علوم و دانش‌های دیگر نیز به تفسیر قرآن کریم و ارائه‌ی دیدگاه دانشی از آن، پرداختند و اینگونه انواع تفاسیر دیگر مثل تفاسیری با رویکرد اجتماعی، فلسفی، اجتهادی، و... برای اولین بار در جهان اسلام پدید آمدند.

روش تفسیر فلسفی

یکی از انواع روش های تفسیری، روش تفسیر فلسفی است.

در این روش، مفسران با گرايش و مذاق فلسفی به تفسير قرآن مي‌‎پردازند و تفسیری با نگاه علم فلسفه از قرآن ارائه می‌دهند.

شیعه یگانه مذهب دارای روش تفسیر فلسفی

در جهان اسلام، از بین مذاهب اسلامی، تنها مذهبی که با استفاده از روش تفسیر فلسفی به تفسیر قرآن کریم پرداخته‌است، مذهب شیعه می‌باشد.

فهرست کتاب‌های روش تفسیر فلسفی

فهرست کتاب‌هایی که در مذهب شیعه به روش فلسفی نگاشته شده‌اند عبارتند از:

1. ابوعلی سینا از عالمان قرن چهارم، اولین تفسیر فلسفی از قرآن کریم را ارائه داد. این تفسیر با نام «تفسیر ابن سینا» شهرت یافته است. این تفسیر در زمان حیات بوعلی، کامل نشده‌است. تفسیر ابن سینا، تنها شامل سوره‌های اعلي، اخلاص، فلق، ناس، آيه ۱۱فصلت، و آيه نور، و چند سوره دیگر است.
2. تحفة الأبرار في تفسير القرآن اثر ملا محمد ملائكه، فیسلوف شیعی قرن۱۲ است. این تفسیر به زبان عربي است و شامل تمامي آيات قرآن کریم می‌باشد.
3. محمد بن ابراهيم صدرالدين شيرازي، معروف به صدر المتألهين، متوفی ۱۰۵۰ه.ق، عارف و فیلسوف بزرگ شیعه و جهان اسلام، در اثر تفسیری هفت جلدی خود، «تفسير القرآن الكريم» که به زبان عربي می‌باشد تنها توفیق تفسیر سوره‎‌هاي فاتحه، واقعه، يس، اعلي، حديد، جمعه را در زمان حیات خویش یافت. او در مقدمه کتاب، روش تفسیری خود را نیز بیان کرده است.
4. تفسير رضوان، نگاشته ميرزا عبدالوهاب، متوفی ۱۲۹۴ه.ق، به زبان عربي و شامل بخشي از آيات و سور قرآن مانند حمد، توحيد، واقعه، يس، اعلي، و حديد است.