رساله سه اصل (کتاب)
 | این مقاله هماکنون به دست Shamloo در حال ویرایش است. |
رساله سه اصل ملاصدرا درباره چیست؟
| رساله سه اصل | |
|---|---|
 رساله سه اصل ملاصدرا | |
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | رساله سه فصل |
| نویسنده | ملاصدرا |
| تاریخ نگارش | قرن یازدهم هجری قمری |
| موضوع | پاسخ‌گویی به دشمنان علوم عقلی |
| زبان | فارسی |
| به تصحیح | سید حسین نصر |
| تعداد صفحات | ۱۶۰ |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انتشارات دانشگاه تهران |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | ۱۳۴۱ش |
| نوبت چاپ | اول |
موضوع و جایگاه
رساله سه اصل نوشته ملاصدرا رساله‌ای است علیه عالمانی که دشمنی با حکمت الهی می‌پرداخته‌اند. از نظر سید حسین نصر، این رساله، پاسخ ملاصدرا به تمام کوته‌نظران، ظاهربینان و عالم‌نمایانی، که به نام علم و دین، با حکمت و عرفان دشمنی می‌کنند. از نظر نصر مخاطب این رساله عوام نیستند، بلکه عالمان ظاهربینی هستند که با آشنایی مختصری با ظواهر علوم شرعی خود را در ردیف عالمان کامل می‌شمرند و در راه عالمان روشن‌بین سنگ‌اندازی می‌کنند.[۱]
رساله سه اصل را نمونه‌ای عالى از دفاع از عرفان و فلسفه دانسته‌اند. گفته شده که ملاصدرا در این رساله مخالفت با عرفان و تفكر فلسفى را معلول جهل به خويشتن و دنيادوستى و خودفريبى تلقی کرده است.[۲] ملاصدرا در این کتاب اشخاص عالم‌نما و ظاهربين را از عوام خطرناک‌تر دانسته و آنان را بيش از عوام دشمنان واقعى معرفت مى‌داند.[۳]
رساله سه اصل تنها رساله فارسی ملاصدرا و از معدود آثار او به زبان فارسی قلمداد شده است.[۴] نسخه‌هایی از رساله سه اصل در کتابخانه آستان قدس و مجلس و در کتابخانه مدرس رضوى و کتابخانه شیخ جعفر سلطان العلماء در تهران بوده است. نسخه دیگری از آن هم در موزه بریتانیا است.[۵] رساله سه اصل اولين بار، در سال ۱۳۴۰ش، توسط سيد حسين نصر و از طرف دانشكده معقول و منقول دانشگاه تهران به‌مناسبت چهار صدمين سال تولد ملاصدرا (۱۳۸۰ق) منتشر شده است.[۶]
نویسنده
صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی (درگذشته ۱۰۵۰ق)، مشهور به ملاصدرا و صدرالمتألهین، عالم شیعه، فیلسوف و بنیانگذار مکتب فلسفی حکمت متعالیه است. مکتب حکمت متعالیه، در کنار مکتب فلسفی مشاء و اشراق، یکی از سه مکتب فلسفی اسلامی به‌شمار می‌رود.[۷] مرتضی مطهری مکتب فلسفی ملاصدرا را تلفیقی از چهار مکتب اندیشه‌ای در جهان اسلام دانسته است: مکتب فلسفی مشاء، مکتب فلسفی اشراق، عرفان نظری و کلام.[۸]
ملاصدرا در شیراز به دنیا آمد و تحصیلات خود را در شیراز و اصفهان پی گرفت. او علوم عقلی را نزد سید محمدباقر داماد استرآبادی مشهور به میرداماد (درگذشته ۱۰۴۱ق) و علوم نقلی را از نزد شیخ بهائی (درگذشته ۱۰۳۰ق) آموخت.[۹] ملاصدرا پس از رسیدن به مقام علمی بالا در علوم عقلی و نقلی به تدریس علوم فلسفی در اصفهان و شیراز پرداخت. ملاصدرا همواره از سوی علمای قشری تحت فشار بود؛ به همین دلیل، قسمتی پایانی عمر خود را در انزوا در کهک در نزدیکی قم به سر برد.[۱۰] در این دوره آثار مهم خود، از جمله اسفار اربعه، را به‌نگارش درآورد.[۱۱]
محتوا
رساله سه اصل در چهارده باب سامان یافته و ملاصدرا در سه باب اول به بیان سه اصل مورد نظر خود پرداخته است؛[۱۲] این سه اصل عبارت‌اند از:
- جهل نسبت به معرفت نفس كه حقيقت انسان و اساس ايمان به آخرت است که اكثر انسان‌ها از آن غافل هستند. این جهل مهم‌ترین سبب شقاوت و ناكامى انسان در آخرت است، زیرا کسی که خود را نشناسد خدا را نخواهد شناخت.[۱۳]
- علاقه به مقام اجتماعی، مال و ميل به امور شهوانی و لذت‌های حیوانی و نفسانی كه ریشه همه آنها حب دنیاست.[۱۴]
- فریب‌های نفس اماره و فریبکاری‌های شيطان است که بد را خوب و خوب را بد نشان می‌دهد. شیطانی که معروف را منكر و منكر را معروف معرفی می‌کند و كارش ترويج سخنان باطل و زیبا نشان دادن عمل غير صالح و اندیشه‌های فاسد و اوهام دروغین و انكار حق و ابطال برهان‌های عقلی با تکیه بر دروغ و سفسطه است.[۱۵]
منابع
- ↑ ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، رساله سه اصل، تحقیق سید حسین نصر، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۴۰ش، مقدمه محقق، ص۲۸.
- ↑ لگنهاوزن، محمد، «اقتراح: دفاع عقلانی از دین»، نقد و نظر، شماره ۳-۴، تابستان و پاییز ۱۳۷۳ش، ص۲۱.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، مقدمه محقق، ص۲۹.
- ↑ استادی، رضا، «تألیفات ملاصدرا»، آیینه پژوهش، شماره ۵۷، ۱۳۷۸ش، ص۸۳.
- ↑ استادی، «تألیفات ملاصدرا»، ص۸۳.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، مقدمه محقق، ص۱.
- ↑ آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا، قم، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامی حوزه علميه قم، ۱۳۷۸ش، ص۲۱.
- ↑ مطهری، مرتضی، کلیات علوم اسلامی، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۳.
- ↑ آشتیانی، شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا، ص۲۴-۲۵.
- ↑ آشتیانی، شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا، ص۲۷.
- ↑ ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، عرفان و عارف نمايان ترجمه كتاب كسر أصنام الجاهلية، تهران، انتشارات الزهراء، ۱۳۷۱ش، مقدمه سید ابوالحسن رفیعی قزوینی، ص۲۰.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، مقدمه محقق، ص۴۲.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، ص۱۳.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، ص۲۸.
- ↑ ملاصدرا، رساله سه اصل، ص۳۲.