سیاست افزایش جمعیت در ایران

سؤال

سیاست افزایش جمعیت در ایران چیست و چه امتیازاتی دارد؟

در اهمیت و ضرورت سیاست افزایش جمعیت برای کشورهای مختلف از جمله کشور ایران تردیدی وجود ندارد و سیاست‌های فرزندآوری تنها معطوف به اقشار آسیب‌پذیر جامعه نبوده و مؤثر و کارآمد بودن این سیاست‌ها در گرو به کار گرفتن سیاست‌های حمایتی و تشویقی است و اقشار آسیب‌پذیر در این زمینه باید مورد حمایت ویژه قرار بگیرند.

ضرورت غیرقابل انکار سیاست افزایش جمعیت

معضل کاهش جمعیت، به عنوان یک معضل اجتماعی دنیای امروز را تهدید می‌کند و کشورهای پیشرفته و توسعه یافته جهان بیشتر با آن دست به گریبان هستند. از این جهت سیاست افزایش جمعیت، سیاستی پذیرفته شده در میان کشورها بوده و اهمیت و جایگاه جمعیت و نیروی انسانی در قدرت و استحکام یک کشور قابل انکار نیست و کشورهایی که با کاهش نرخ باروری روبرو هستند، تلاش می‌کنند با اقدامات و سیاست‌های مختلف تشویقی و حمایتی، این نرخ را افزایش دهند.

الف. سیاست جمعیتی و تحقق فرزند آوری، نیازمند فرهنگ سازی، آگاهی بخشی به افراد جامعه، تبیین ضرورت و اهمیت آن و در نظر گرفتن سیاست‌های تشویقی و حمایتی و فراهم نمودن زمینه‌ها و شرایط آن است و با صرف مطالبه و خواست یک کشور یا صدور بخشنامه، دستور و توصیه و مانند آن تحقق پیدا نخواهد کرد. از این رو هرگونه برنامه‌ریزی در این خصوص، نیازمند ارایه راهکارهای منطقی و مشخص و تعریف سیاستها و اقدامات تشویقی و حمایتی است. هر کشوری که به دنبال افزایش نرخ جمعیت و فرزند آوری است باید بسترهای مناسب آن را نیز فراهم نماید تا خانواده‌ها و جوانان تشویق به فرزندآوری شوند. از این جهت نباید تصور کرد که در کشور ما تنها به مسئله فرزندآوری و مسئولیت خانواده‌ها و مردم توجه شده و حاکمیت هیچ وظیفه و مسئولیتی در قبال آن ندارد. ابلاغ سیاست‌های کلی جمعیت از سوی مقام معظم رهبری با این هدف صورت گردید. ایشان در این ابلاغیه چنین مرقوم فرمودند: «با عنایت به اهمیّت مقوله جمعیّت در اقتدار ملّی و با توجه به پویندگی، بالندگی و جوانی جمعیّت کنونی کشور به عنوان یک فرصت و امتیاز و در جهت جبران کاهش نرخ رشد جمعیّت و نرخ باروری در سال‌های گذشته، سیاست‌های کلی جمعیّت ابلاغ می‌گردد. با در نظر داشتن نقش ایجابی عامل جمعیّت در پیشرفت کشور لازم است برنامه‌ریزی‌های جامع برای رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور متناسب با سیاست‌های جمعیّتی انجام گیرد. همچنین ضروری است با هماهنگی و تقسیم کار بین ارکان نظام و دستگاه‌های ذیربط در این زمینه، اقدامات لازم با دقّت، سرعت و قوّت صورت گیرد و نتایج رصد مستمر اجرای سیاست‌ها گزارش شود.»

کاهش نرخ جمعیت در کشور تهدید و خطری برای آینده همه کشور است. با توجه به معضل کاهش جمعیت و اهمیت غیرقابل انکار و جایگاه جمعیت و نیروی انسانی در قدرت و استحکام یک کشور، سیاست افزایش جمعیت، سیاستی پذیرفته شده در میان کشورها بوده و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و جامعه هدف در فرزند آوری همه زوج‌های جوان، افرادی که در سنین ازدواج قرار دارند، زوج‌های نابارور و… هستند.

سیاست‌های کلی جمعیت

1. ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی.
2. رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج و حمایت از زوج‌های جوان و توانمندسازی آنان در تأمین هزینه‌های زندگی و تربیت نسل صالح و کارآمد.
3. اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و تقویت نهادها و مؤسسات حمایتی ذی‌ربط.
4. تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش مهارت‌های زندگی و ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ و ارزش‌های اسلامی- ایرانی و توسعه و تقویت نظام تأمین اجتماعی، خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبت‌های پزشکی در جهت سلامت باروری و فرزندآوری.
5. ترویج و نهادینه‌سازی سبک زندگی اسلامی- ایرانی و مقابله با ابعاد نامطلوب سبک زندگی غربی.
6. ارتقاء امید به زندگی، تأمین سلامت و تغذیه سالم جمعیّت و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، به ویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست‌محیطی و بیماری‌ها.
7. فرهنگ سازی برای احترام و تکریم سالمندان و ایجاد شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری آنان در خانواده و پیش‌بینی سازوکار لازم برای بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان در عرصه‌های مناسب.
8. توانمندسازی جمعیّت در سن کار با فرهنگ سازی و اصلاح، تقویت و سازگار کردن نظامات تربیتی و آموزش‌های عمومی، کارآفرینی، فنی ـ حرفه‌ای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان در جهت ایجاد اشتغال مؤثر و مولّد.
9. باز توزیع فضایی و جغرافیایی جمعیّت، متناسب با ظرفیت زیستی با تأکید بر تأمین آب با هدف توزیع متعادل و کاهش فشار جمعیّتی.
10. حفظ و جذب جمعیّت در روستاها و مناطق مرزی و کم‌تراکم و ایجاد مراکز جدید جمعیّتی به ویژه در جزایر و سواحل خلیج فارس و دریای عمان از طریق توسعه شبکه‌های زیربنایی، حمایت و تشویق سرمایه‌گذاری و ایجاد فضای کسب و کار با درآمد کافی.
11. مدیریت مهاجرت به داخل و خارج هماهنگ با سیاست‌های کلی جمعیّت با تدوین و اجرای ساز و کارهای مناسب.
12. تشویق ایرانیان خارج از کشور برای حضور و سرمایه‌گذاری، و بهره‌گیری از ظرفیت‌ها و توانایی‌های آنان.
13. تقویت مؤلفه‌های هویت‌بخش ملی (ایرانی، اسلامی، انقلابی) و ارتقاء وفاق و همگرایی اجتماعی در پهنه سرزمینی بویژه در میان مرزنشینان؛ و ایرانیان خارج از کشور.
14. رصد مستمر سیاست‌های جمعیّتی در ابعاد کمّی و کیفی با ایجاد سازوکار مناسب و تدوین شاخص‌های بومی توسعه انسانی و انجام پژوهش‌های جمعیّتی و توسعه انسانی.