شأن نزول آیه «سأل سائل بعذاب واقع»
شأن نزول آیه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ﴾ چیست؟ آیا در زمان پیامبر اکرم(ص) هم عذاب نازل شد؟
بسیاری از مفسران و محدثان در شأن نزول آیه ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ؛ تقاضاکننده‌ای تقاضای عذابی کرد که واقع شد!﴾(معارج:۱) گفته‌اند: هنگامی که حضرت محمد(ص) بر اساس وحی الهی حضرت علی(ع) را در روز غدیر خم به جانشینی خود منصوب کرد، چیزی نگذشت که موضوع غدیر خم در شهرها و مناطق منتشر شد.
شخصی به نام نعمان بن حارث فهری خدمت پیامبر اکرم(ص) رسید و عرض کرد: تو به ما دستور دادی که به یگانگی خدا و این که تو فرستاده او هستی شهادت دهیم، ما هم شهادت دادیم. سپس دستور به جهاد، حج، روزه، نماز و زکات را دادی، ما همه اینها را نیز پذیرفتیم، ولی به اینها راضی نشدی تا این که این جوان را به جانشینی خود منصوب کردی، و گفتی: «مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِیٌّ مَولاهُ» آیا این سخنی از ناحیه خودت است یا از سوی خداوند است؟! پیامبر(ص) فرمود: «قسم به خدایی که معبودی جز او نیست، این از ناحیه خداوند است.»
نعمان روی برگرداند در حالی که می‌گفت: خداوندا! اگر این سخن حق است و از ناحیه تو، سنگی از آسمان بر ما بباران! این‌جا بود که سنگی از آسمان بر سرش فرود آمد و او را کشت و در همین هنگام آیه یک از سوره معارج نازل گشت.[۱]
قرآن ضمن تهدید و هشدار به کافران و مشرکان زمان پیامبر(ص) به آنان گوشزد می‌کند که اگر بر لجاجت و کفرشان پافشاری کنند به سرنوشت افراد مشرکی که در قرون گذشته توسط عذاب خدا هلاک شدند، دچار می‌کند: ﴿أَفَلَمْ یَهْدِ لَهُمْ کَمْ أَهْلَکْنَا قَبْلَهُمْ مِنَ الْقُرُونِ یَمْشُونَ فِی مَسَاکِنِهِمْ إِنَّ فِی ذَلِکَ لآیَاتٍ لأولِی النُّهَی؛ آیا برای هدایت آنان کافی نیست که بسیاری از نسلهای پیشین را [که طغیان و فساد کردند] هلاک نمودیم، و اینها در مسکن‌های [ویران شده] آنان راه می‌روند! مسلّماً در این امر، نشانه‌های روشنی برای خردمندان است.﴾(طه:۱۲۸) بنابر این خداوند هرگاه اراده کند هر قوم و فردی را در هر زمان و مکانی با انواع عذاب، مجازات می‌کند.[۲]
مطالعه بیشتر
- محمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۴ ق، ج۲۰، ص۵.
- ناصر مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۷، ج۲۵، ص۶.