مقام ابراهیم

سؤال

مقام ابراهیم(ع) کجاست؟ و تاریخچه آن چیست؟

مقام ابراهیم

مقام ابراهیم سنگی است کنار کعبه، که نشان پای حضرت ابراهیم(ع) روی آن قرار دارد و از شعائر الهی است. این مقام توسط رسول خدا(ص) به مکان اصلی آن در زمان حضرت ابراهیم برگردانده شد.

خلیفه دوم آن را دوباره به مکانش در دوران جاهلیت برگرداند. این تغییر موضع هرچند مورد مخالفت برخی از اصحاب و امام علی(ع) قرار گرفت اما تاکنون بر همان موضع قرار دارد. امام علی عدم همراهی اصحابش را در این رابطه علت عدم بازگرداندن این سنگ به مکان اولیه‌اش بیان کرده است.

معرفی

مقام ابراهيم جايگاهى است با فاصله تقريبى 13 متر از كعبه، كه بر حاجيان لازم است بعد از طواف خانه خدا، پشت آن دو ركعت نماز بگزارند و در آنجا سنگى قرار دارد كه حضرت ابراهيم براى بالا بردن ديوارهاى كعبه، بر روى آن ايستاده است و آن سنگ فعلًا در محفظه‏اى نگهدارى مى‏شود.^[۱]

در قرآن

﴿وَاتَّخِذُوا مِنْ مَقَامِ إِبْرَاهِیمَ مُصَلًّی؛ و [فرمان دادیم:] از مقام ابراهیم جایگاهی برای نماز انتخاب کنید﴾(بقره:۱۲۵) در اينكه منظور از مقام ابراهيم چيست؟ در ميان مفسران گفتگو است، بعضى گفته‏اند: تمام" حج" مقام ابراهيم است، بعضى به معنى" عرفه" و" مشعر الحرام" و" جمرات سه‏گانه" گرفته‏اند، و بعضى گفته‏اند" تمام حرم مكه"، مقام محسوب مى‏شود. ولى ظاهر آيه همانگونه كه در روايات اسلامى وارد شده و بسيارى از مفسران نيز گفته‏اند اشاره به همان مقام معروف ابراهيم است كه محلى است در نزديكى خانه كعبه، و حجاج بعد از انجام طواف به نزديك آن مى‏روند و نماز طواف بجا مى‏آورند. بنا بر اين منظور از" مصلى" نيز محل نماز است.^[۲]

كلمه (مصلى) اسم مكان از صلاة بمعناى دعاء است، و معنايش اينست كه از مقام ابراهيم ع مكانى براى دعاء بگيرید.^[۳]

﴿فِیهِ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ مَقَامُ إِبْرَاهِیمَ؛ در آن نشانه‌هایی روشن [از ربوبیّت، لطف، رحمت خدا و از جمله] مقام ابراهیم است﴾(آل‌عمران:۹۷)

از ميان اين نشانه‏هاى روشن، مقام ابراهيم به خصوص ذكر شده، زيرا محلى است كه در آن ابراهيم ايستاد، به خاطر بناى كعبه، و يا به خاطر انجام مراسم حج و يا براى دعوت عمومى مردم براى انجام اين مراسم بزرگ، و در هر حال از مهمترين آيات مزبور است و خاطرات بى‏نظيرى از فداكاريها، اخلاصها، و اجتماعها را زنده مى‏كند. در اين كه منظور از" مَقامُ إِبْراهِيمَ" خصوص آن نقطه‏اى است كه هم اكنون سنگ مخصوصى كه اثر پاى ابراهيم بر آن نمايان است در آنجا است، يا منظور از آن تمام" حرم مكه" و يا" تمام مواقف حج" است، در ميان مفسران گفتگو است ولى در روايتى كه از امام صادق ع در كتاب كافى نقل شده اشاره به همان احتمال اول شده است.^[۴]

جابجایی

ابن‌ابی‌الحدید در شرح نهج البلاغه در جایی که کارهای عمر را می‌شمارد^[۵] اشاره مختصری به این واقعه می‌کند. اکثر مفسران و مورخان بر آنند که مقام ابراهیم(ع) همان جای معروفی است در مسجدالحرام که دلالت ظاهری در آن به نبوت و پیامبری حضرت ابراهیم(ع) است^[۶]

بنابر نقل مورخان عمر جای مقام ابراهیم(ع) را تغییر داد و مورد اعتراض امیرالمؤمنین بود چنان‌که برخی از مورخان چنین نقل کرده‌اند که امام علی(ع) در شمارش بدعت‌ها چنین فرمود: «مثل تغیر دادن مقام ابراهیم از جایی که پیامبر گذاشته بود به محلی که در زمان جاهلیت در آنجا بود و پیامبر از آن‌جا برداشته بود.»^[۷]

منابع

↑ قرائتی،‌ محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۸.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۴۸.
↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۲۴.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۵.
↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ بیروت، ج۳، ص۱۱۳.
↑ طوسی، تفسیر تبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۵۳، و تفسیر مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، سال ۱۴۱۲ هـ ق، ج۱، ص۲۶۱، و تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی (رحمه الله)، چاپ پنجم، ج۱، ص۲۲۳، تفسیر آیه۲۵۷ سوره بقره.
↑ سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، انتشارات علامه، مترجم انصاری، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ص۲۷۳، ۳۲۱، ۳۴۴.

[1] قرائتی،‌ محسن، تفسير نور، تهران، مركز فرهنگى درسهايى از قرآن‏، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۹۸.

[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۴۴۸.

[3] طباطبایی، محمدحسین، المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۲۴.

[4] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، ۱۳۷۱ش، ج۳، ص۱۵.

[5] ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، چاپ بیروت، ج۳، ص۱۱۳.

[6] طوسی، تفسیر تبیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۱، ص۴۵۳، و تفسیر مجمع البیان، بیروت، دار احیاء التراث العربی، سال ۱۴۱۲ هـ ق، ج۱، ص۲۶۱، و تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات بنیاد علمی و فرهنگی علامه طباطبایی (رحمه الله)، چاپ پنجم، ج۱، ص۲۲۳، تفسیر آیه۲۵۷ سوره بقره.

[7] سلیم بن قیس، اسرار آل محمد(ص)، انتشارات علامه، مترجم انصاری، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق، ص۲۷۳، ۳۲۱، ۳۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]