عیون اخبار الرضا
 | این مقاله هماکنون به دست A.rezapour در حال ویرایش است. |
نویسنده
محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى، مشهور به«شیخ صدوق»، در سال ۳۰۵ هجرى قمرى، در خاندان علم و تقوى، در شهر قم دیده به جهان گشود. شیخ صدوق از بزرگترین شخصیت‌هاى جهان اسلام و از برجسته‌ترین چهره‌هاى درخشان علم و فضیلت است. او که نزدیک به عصر ائمه علیهم السلام مى‌زیست، با جمع‌آورى روایات اهل بیت علیهم السلام و تالیف کتاب‌هاى نفیس و با ارزش، خدمات ارزنده و کم‌نظیرى به اسلام و تشیع کرد. شیخ طوسى در معرفى شیخ صدوق مى‌گوید: «او دانشمندى جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال، کاملا آگاه و در سلسله احادیث، نقادى عالى مقام به شمار مى‌آمد. بین بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سیصد اثر تالیفى از خود به یادگار گذاشته است.»[۱]
جایگاه و اعتبار
کتاب عیون اخبار الرضا تألیف شیخ صدوق از کتبی است که علامه مجلسی ضمن تعریف و تمجید از آن، این کتاب را به خط شیخ صدوق می‌داند.[۲]
شیخ صدوق به دعای امام عصر ولادت یافته و مورد احترام و توثیق تمام علمای رجال شیعه است.[۳] شیخ طوسی در تمجید شیخ صدوق می‌گوید: «صدوق حافظ احادیث و بصیر به علم رجال بود و در میان قمیین مانندش در زیادی محفوظات و دانش دیده نشده است.»[۴]
ابن ادریس نیز در سرائر می‌نویسد: شیخ ما ابوجعفر علی بن بابویه، ثقه و جلیل القدر و بصیر به اخبار بود.[۵] بنابراین، شیخ صدوق چون ثقه بوده و روایات معتبر را جمع‌آوری و نقل می‌کرده احادیث کتاب عیون اخبار الرضا ـ علیه‌السلام ـ نیز در نزد علما رجال و حدیث معتبر است، البته ممکن است گاهی برخی روایات نیز از دیدگاه دانشمندان رجالی و حدیث شناسان از صحت و اعتبار لازم برخوردار نباشد ولی آنچه مهم است غالب روایات کتاب یاد شده دارای اعتبار است.
کتاب اصول و فروع کافی تألیف ثقه الاسلام محمد بن یعقوب کلینی رازی است که تمام علمای رجال وی را توثیق نموده‌اند. نجاشی درباره او می‌گوید: «موثق‌ترین و ثابت‌ترین کسان در حدیث است»[۶] علامه حلّی و ابن داوود نیز او را توثیق کرده‌اند، و به همین خاطر به ثقه الاسلام معروف شد.
مرحوم کلینی در تألیف کتاب کافی بیست سال به خود رنج داد و آن را از اصول معتمده و ثقات مشایخ گردآوری کرد.
شیخ مفید نسبت به کافی می‌گوید: کافی بزرگترین کتاب حدیث شیعه و پر فایده‌ترین آن‌هاست.[۷] بنابراین روایات کتاب کافی نیز همگی دارای اعتبار و استحکام لازم هستند. البته گرچه ممکن است برخی روایات موجود در کافی نیز از نظر برخی از علماء رجال و حدیث شناسان از اعتبار لازم برخوردار نباشد. ولی غالب و اکثر روایات آن معتبر هستند.[۸]
شیخ صدوق به دلیل فاصله زمانی با روزگار امام رضا از برخی از آثار مکتوب و تواریخی که به ذکر حالات و احوال امام رضا پرداخته اند بهره گرفته است. بررسی اسناد کتاب عیون اخبار الرضا نشان می دهد که یکی از این آثار کتاب الاوراق ابوبکر صولی است.[۹]
محتوا
این کتاب شامل ۶۹ باب است که در مجموع به صورت غیر روشمند شامل مطالب مختلفی همچون روایات امام در موارد مختلف، زندگی امام رضا(ع)، علت نامیده شدن او به رضا، مادر امام، چگونگی نص بر امامت آن امام، وضعیت سیاسی زمان امام موسی کاظم، و به ویژه برخورد خلفای عباسی، جریان واقفیه و برخورد امام با آن، مناظره‌های امام با فرق و ادیان مختلف، برخورد امام با گروه‌های افراطی همچون غالیان مفوضه، مسیر امام از مدینه به مرو و ماجرای اتفاق افتاده در شهرهای مختلف همچون نیشابور و طوس و نیز احادیث صادر شده از امام در نقاط مختلف، بیان ماجرای ولایت عهدی، معجزات صادرشده از امام، چگونگی تصریح بر امامت فرزندش امام جواد، کیفیت شهادت امام رضا، مرثیه‌های سروده برای آن امام، کیفیت زیارت آن امام و نیز مقدار ثواب آن و برکات ظاهر شده از مرقد امام در زمان شیخ صدوق است.[۱۰]
مطالعه بیشتر
کاظم مدیر شانه‌چی، علم الحدیث و درایه الحدیث، قم، انتشارات اسلامی، چاپ سیزدهم، ۱۳۷۷.
منابع
- ↑ زندگی‌نامه شیخ صدوق، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴هـ. ق، ج۱، ص۶.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، سمت، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص۱۳۰–۱۳۱.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۳۱.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۳۱.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۱۶.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۱۶.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۱۶.
- ↑ رحمتى، محمدكاظم «دو كتاب به روايت شيخ صدوق»، كتاب ماه دين، فروردين و ارديبهشت ۱۳۸۲، شماره ۶۶و ۶۷ (از ص ۶۱تا ۶۷).
- ↑ صفری فروشانی، نعمت الله، «بررسی دو اثر تاریخ‌نگاری شیخ صدوق»، نامه تاریخ پژوهان، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۱۰، از ۱۶۶ تا ۲۰۷.