مراد از آیه «یوم ندعو کل اناس بامامهم»

سؤال

بنابر قرآن خداوند در روز قیامت اقوام و ملل مختلف را با مقتدا و رهبرشان در دادگاه الهی حاضر می‌کند، بنابر این آیه، مراد از رهبر و مقتدا چیست؟

متن آیه

﴿ یَوْمَ نَدْعُو کلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ

روزی که هر گروه از مردم را به پیشوایانشان بخوانیم

اسراء:۷۲

﴾

تفسیر امام

مفسرین در تفسیر امام در آیه نظرات مختلفی را ارائه کرده‌اند:

• بعضی گفته‌اند که مراد از امام کتابی است که از آن پیروی شده است مانند تورات و انجیل و قرآن و…
• بعضی دیگر گفته‌اند مراد از امام پیامبر(ص) است که پیشوای پیروان حق است.
• بعضی دیگر گفته‌اند مراد از امام نامه اعمال مردم است.
• بعضی دیگر گفته‌اند مراد لوح محفوظ است.
• بعضی دیگر گفته‌اند مراد از امام مادران است.
• بعضی دیگر گفته‌اند که مراد از امام کسی است که به او اقتدا می‌شود چه عاقل باشد و چه غیر عاقل چه حق باشد چه باطل.

علامه طباطبائیمی‌فرماید: کلمه امام به معنای مقتدا است و خداوند افرادی از بشر را به این نام نامیده که بشر را به امر خدا هدایت می‌کنند همچنان که درباره حضرت ابراهیم(ع) این اسم را به کار برده است. در مقابل افراد دیگری را که مقتدا و رهبر گمراهانند ائمه کفر خوانده است، علامه طباطبایی با استفاده از ظاهر آیه استدلال می‌کند که منظور از امام لوح محفوظ و کتاب و دیگر احتمالات نیستند بلکه مراد از امام هر طائفه همان اشخاصی هستند که مردم هر طائفه به آنها إقتدا و در راه حق یا باطل از آنها پیروی می‌کرده‌اند. در نتیجه مقتدای ضلالت مثل مقتدای هدایت امام خوانده می‌شود و مراد از امامی که روز قیامت خوانده می‌شود آن کسی است که مردم او را امام خود گرفته باشند و به او اقتدا کرده باشند نه آن کسی که خداوند به امامت برگزیده باشد.

وجود پیشوا برای همه امت‌ها

از نظر قرآن کریم همه امت‌های پیش از اسلام دارای امام و رسول و هادی بوده‌اند ﴿وَلِکلِّ أُمَّه رَّسُولٌ فَإِذَا جَاء رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُم بِالْقِسْطِ؛ برای هر امّتی، رسولی است؛ هنگامی که رسولشان به سوی آنان بیاید، بعدالت در میان آنها داوری می‌شود﴾(یونس:۴۷)، و نیز آیه: ﴿إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِکلِّ قَوْمٍ هَادٍ؛ تو تنها بیم دهنده هستی و برای هر قومی یک هادی و راهنمایی هست.﴾(رعد:۷) و آیه: ﴿وَمَا کنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّی نَبْعَثَ رَسُولاً؛ ما هیچگاه چنین نبوده‌ایم که مردمی را قبل از آن که رسولی برای شان مبعوث کنیم عذاب دهیم.﴾(اسراء:۱۵).