ادامه نیافتن امامت از نسل امام حسن(ع)

سؤال

چرا امامان پس از امام حسن(ع) از نسل ایشان نبودند؟

برای این که به سئوال حضرتعالی پاسخی کامل داده شود آن را در ضمن چند نکته بیان می‌کنیم:

۱. وقتی که ما در متون دینی سیری داشته باشیم می‌توانیم برای امامت به یک تعریف کلی برسیم که عبارت است از: پیشوایی ریاست عامّه دینی، امت مسلمان در امور دینی و دنیوی آنهاست که به جانشینی پیامبر گرامی اسلام(ص) منصوب شده است و حافظ شریعت و تداوم گر هدایت الهی است.

پس بنابراین امامت یک منصب الهی همچون نبوت می‌باشد؛ بنابراین امام باید از طرف خداوند متعال منصوب شود و هیچ‌کس حتّی پیامبر نیز حق دخالت در انتصاب چنین مقامی را برای شخصی ندارد، فقط پیامبر(ص) و امامان حق معرفی امام بعد از خود را دارند.

۲. منشأ امامت یک امر وراثتی نیست بلکه لیاقت است و لیاقت‌ها با شعار ثابت نمی‌شود بلکه باید شخصی از امتحانات الهی ثابت قدم بیرون آید و هیچ‌کس به خاطر این که پدرش امام بوده نمی‌تواند امام باشد.}}

۳. وقتی که حضرت ابراهیم(ع) به عنوان امام از طرف خداوند متعال قرار داده شد، خداوند متعال در جواب درخواست حضرت ابراهیم(ع) مبنی بر این که مقام امامت را نیز در ذرّیه اش نیز قرار دهد چنین جواب می‌دهد: که عهد و پیمان ما به ظالمین نمی‌رسد. {{قرآن|وَإِذِ ابْتَلَی إِبْرَاهِیمَ رَبُّهُ بِکلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّی جَاعِلُک لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّیَّتِی قَالَ لاَ یَنَالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ؛ ترجمه: و چون حضرت ابراهیم(ع) را پروردگارش به اموری مهم بیاموزد و او همه آنها را به شکل کامل به انجام رسانید. خدای سبحان به او فرمود: من تو را پیشوا و امام قرار دادم. حضرت ابراهیم(ع) درخواست کرد که از دودمانم (نیز پیشوایانی قرار ده) خداوند فرمود عهد و پیمان ما به بیدادگران نمی‌رسد».

پس بنابراین برای رسیدن به مقام رفیع امامت فرد نباید ظالم حتّی به نفس خود باشد؛ بنابراین از مباحث فوق به خوبی روشن می‌شود، مقام امامت مقامی نیست که مردم در نصب آن دخالتی داشته باشند و شرط آن موفقیت هر فرد در مقام آزمایشات و امتحانات الهی است که پس از سرافرازی از این مراحل، خداوند او را به مقام امامت منصوب می‌کند.

«بعد از آن که نبوت در ذرّیه حضرت ابراهیم(ع) قرار داده شد این انتصاب به معنای آن نبود که همواره نبوت از پدر به پسر و الی آخر منتقل خواهد شد، بلکه هر کدام که لیاقت چنین مقامی را داشته باشند به این منصب بزرگ الهی منصوب می‌شدند گاهی پدر و پسر به ترتیب به مقام نبوت نایل می‌آمدند مانند داود و سلیمان(ع) ولی در برخی موارد دیگر پس از مرگ پیامبر(ع) نور نبوّت به فرزندان او نمی‌رسید، بلکه به افراد دیگر از خاندان بزرگ ابراهیم منتقل می‌گشت.

امامت امامان دوازده‌گانه نیز از همین مقوله است و وقتی که امام حسن(ع) به شهادت رسیدند، برادرش امام حسین(ع) به امامت منصوب شد و بعد از آن پسرش امام علی بن حسین و همچنین پس از شهادت امام صادق(ع) علیرغم وجود فرزندی به نام عبدالله بن افطح خلافت الهی از آن فرزند دیگرش موسی بن جعفر(ع) گردید.

البته باید گفته شود که این مطلب هیچ گونه ارتباطی با فضایل امام حسن(ع) یا امام حسین(ع) ندارد بلکه هر دوی ایشان امامان معصوم و سیّدان شباب اهل الجنه می‌باشند که امید آن را داریم که در سرای آخرت جزء شفاعت شدگان آنان باشیم و در این دنیا جزء پیروان و شیعیان خالص آن عزیزان قرار گیریم. «انشاء الله خداوند قبول کند».

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ راهنمای حقیقت، آیت الله جعفر سبحانی.

۲ـ موسوعه امام صادق(ع)، سید محمد کاظم قزوینی، ج۷.

۳ـ تفاسیری همچون المیزان، نمونه، مجمع البیان در تفسیر آیه ۱۲۴ سوره بقره.