دلایل وجود باطن برای قرآن

سؤال

چه دلایلی وجود دارد که قران دارای باطن است؟

روایات متواتر را دلیل اصلی وجود باطن برای قرآن کریم دانسته‌اند. معانی باطنی قرآن، تنها با آشنایی به معانی لغوی الفاظ، قواعد و ادبیات عربی به‌دست نمی‌آید. تمام آن را فقط خدا و راسخان در علم می‌دانند و دست یابی به تمام آن از توان افراد عادی خارج است.

در برخی منابع نقل شده که باطن قرآن نیز باطنی دارد؛ در کتاب‌های متأخر، مانند تفسیر صافی و تفسیر المیزان، هفت بطن برای قرآن نیز ذکر شده است. برخی دانشمندان مانند سید حیدر آملی در کتاب نص النصوص، بالاتر از آن نیز به روایات نسبت داده‌اند که هفتاد بطن و هفتاد هزار بطن نیز آورده است.

علامه مجلسی در بحار الانوار، جلد ۲۳ و ۲۴، حدود هزار و پانصد و هفت روایت را ذکر کرده که در آن‌ها، برای آیات قرآن معنایی بیان شده که از ظاهر الفاظ فهمیده نمی‌شود. بسیاری از آن روایات، روایاتی است که در فضایل ائمه(ع) است.

برخی محققان معتقدند «ظاهر و باطن» از اختصاصات قرآن کریم نیست؛ بلکه هر کلامی می‌تواند دارای ظاهر و باطن باشد. آنچه اختصاص به قرآن دارد، این است که باطن قرآن از معانی فوق‌العاده‌ای برخوردار است. امام علی(ع) فرمودند: عجایب آن سپری نگردد و غرایب آن به پایان نرسد. بنابر این، امتیاز قرآن بر دیگر کلام‌ها را در این ندانسته‌اند که قرآن علاوه بر ظاهر، دارای باطن است، بلکه امتیاز قرآن بر دیگر کلام‌ها این است که باطنش بی‌پایان و عمیق است.

همچنین به ظاهر برخی آیات نیز بر وجود باطن قرآن استناد شده است: ﴿این قرآن، بیانگر همه چیز است.﴾(نحل:۸۹) قرآن، علاوه بر ظاهر، معارف باطنی نیز دارد و با توجه به آن معانی باطنی، بیان گر همه چیز است. البته این استناد به آیه قرآن بر وجود باطن قرآن، مخالفانی نیز دارد.

پیوند به بیرون

• این مدخل برگرفته شده از کتاب «باطن و تأویل قرآن» گفتگو با علی‌اکبر بابایی و دکتر محمد کاظم شاکری، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزهٔ علمیه، ۱۳۸۱ش.

منابع

.