ارتباط اهل برزخ با اهل دنیا

سؤال

آيا اهل برزخ با اهل دنيا ارتباط دارند؟

از بسيارى روايات به دست مى آيد كه ارتباط اهل برزخ با اهل دنيا، بر اساس قوانين عالم برزخ است كه براى اهل دنيا محسوس نيست. در كتاب كافى باب جداگانه اى در باره ى همين موضوع آمده است.

امام صادق(عليه السلام) فرمود:

وقتى مؤمن به ديدار اهلش مى آيد، كارهايى را مى بيند كه سبب رضايت و خشنودى اوست; اما كارهايى كه سبب ناراحتى او مى شود، از او پوشيده مى شود اما كافر وقتى به ديدار اهلش مى آيد، آنچه را مى بيند باعث ناراحتى اش مى شود; ولى كارهايى كه باعث خوشحالى او مى شود، از او پوشيده مى شود.

از اين حديث و احاديث ديگر اين باب، دو نكته به دست مى آيد:

۱. ديدار اهل برزخ با اهل دنيا، ماهيت عذاب يا نعمت براى ميّت است و بدون هدف نيست.

۲. توفيق ديدار، با توجه به جايگاه مؤمن و كافر متفاوت است. اگر اين ديدار، مايه ى خشنودى و كمال مؤمن باشد و مؤمن نيز درجه ى ايمانش بالا باشد، هر روز مى آيد و گرنه هفته اى يكبار و يا... . در مقابل، اگر كافر در كفرش عميق باشد و اين ديدار مايه ى شرمسارى او باشد، هر روز و گرنه هفته اى يكبار و... مى آيد. پس ارتباط، براى اهل برزخ، محدود و بر اساس ضوابط است.

اهل برزخ بسيار آرزو دارند كه اهل دنيا آنچه ديده اند و همين گونه از احوالشان آگاه شوند. قرآن مجيد، از زبان مؤمن آل ياسين، از دنياى برزخ حكايت مى كند كه مى گفت:

اى كاش! بستگانم و قومم مى دانستند كه چگونه خداوند مرا آمرزيد و مورد كرم و رحمت خويش قرار داد.

رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود:

براى مردگان خود هديه (صدقه و دعا) بفرستيد. ارواح مؤمنان هر جمعه به آسمان دنيا مى آيند، در برابر منازل خود، با چشم گريان مى گويند: «اى اهل و فرزندان و پدر و مادر و خويشان من، از آن اموالى كه در دست ما بود و حالا در دست شما است و عذاب و حساب آن بر ماست، مهربانى كنيد به درهمى، قرص نانى ]يا [لباسى. خداوند شما را از لباس هاى بهشت بپوشاند.

سپس پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و همراهان گريه كردند و... .

منابع اهل سنت از ارتباط ارواح برزخى با عالم دنيا فراوان سخن گفته اند. براى مثال رسول خدا(صلى الله عليه وآله) فرمود:

كسى كه به زيارت قبر برادرى مى رود، ]روح آن ميت[ با او اُنس مى گيرد و پاسخ سلام مى دهد. كارهاى شما بر اقوام و اقارب شما ]كه در برزخ اند[ عرضه مى شود كه باعث خوشحالى يا ناراحتى آنها مى شود.

حديث مشهورى را كه از امّ سلمه نقل شده است و در آن، از شهادت امام حسين(عليه السلام) با خبر شده است; مشروح نقل كرده اند كه خود بهترين دليل، بر ارتباط بين اين دو جهان است.

ام سلمه مى گويد:

رسول خدا(صلى الله عليه وآله) را در خواب ديدم در حالى كه بر سر و محاسن مباركشان خاك نشسته بود. عرض كردم: «اى رسول خدا چه شده است؟» فرمود: «ديروز شاهد شهادت حسين بودم».

ارتباط اهل برزخ با بستگان در دنيا، از باورهاى يونانيان، از جمله سقراط بوده است. چنان كه اين باور در هندوها نيز وجود داشته است. مى گفتند به دليل علاقه اى كه ارواح با بدن ها دارند، به دنيا توجه و بازگشت دارند. از اين رو تا مدتى پس از مرگ بستگان خود، بر سر در منزل، غذا و آبى مى گذاشتند.