هول مطلع

سؤال

هول مطلع چیست؟

هَوْل المُطَّلَع را وحشت قبر دانسته‌اند. برخی نیز هول مطلع را مکانی در آسمان دانسته‌اند که پس از مرگ، روح انسان به آن‌جا برده می‌شود و وحشت بسیار دارد.

امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند.

مفهوم‌شناسی

لغت‌شناسان «هول» را به معنای ترس و فریاد بزرگ و «مطلع» را به جایگاهی بلند که از چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.

برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:

۱. هول مطلع را وحشت قبر دانسته‌اند که این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است. ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که در زمان خاکسپاری، شخص مرده مشغول است؛ زیرا به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.

۲. هول مطلع را مکانی در آسمان دانسته‌اند که پس از قبض روح، فرشتگان روح انسان را به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود. از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید. امام باقر(ع) فرمود: روح کافر را پس مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.

امام صادق(ع):

«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ ... ؛ خداوندا، مرا در مقابل هول مطلع يارى كن، ... .»

ْترس از هول مطلع

امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای هول مطلع آماده کنند. امام همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود: پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.

روایتی در کافی نقل شده که امام حسن(ع) در زمان شهادت گریه بسیار می‌کرد. از او پرسیدند چرا چنین گریه می‌کنی در حالی که جایگاهت در کنار پیامبر است،‌ بیست حج به‌صورت پیامده انجام دادی و سه بار تمام زندگی‌ات را به نیازمندان دادی؟ امام پاسخ داد: برای دو چیز گریه می‌کنم:از هول مطلع و جدایی از آن‌هایی که دوستشان دارم. در برخی دعاها نیز آمده «يَا رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَوْلِ الْمُطَّلَع‏؛ خدایا، به تو پنا می‌برم از هول مطلع.» ابوذر غفاری در زمان به خاک سپردن فرزندش گفت: اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.

در روایات به زیارت قبر امام حسین(ع) برای رفع ترس از هول مطلع سفارش شده است. همچنین به روزه گرفتن آخر ماه رجب نیز برای رهایی از هول مطلع توصیه شده است.