سند حدیث غدیر

سؤال

آیا جریان غدیر خم از نظر تاریخی صحیح و ثابت است؟

يکي از قطعي ترين و محکم ترين وقايع تاريخ اسلام که شايد هيچ حکايتي از حيث سندي به پاي آن نرسد، حديث غدير و داستان غدير خم است. قضيه به طور بسيار خلاصه بدين شرح است: در دهمين سال هجرت رسول خدا(ص) قصد زيارت خانه خدا را نمود، لذا گروه عظيمي از مردم براي انجام مناسک حج به مدينه آمدند، تا از فيض وجود نبي اکرم(ص) استفاده کنند، روز شنبه ۲۴ يا ۲۵ ذيقعده به قصد حج پياده از مدينه خارج شدند. تعداد ياران حضرت در حجه الوداع را ۱۱۴ هزار نفر يا ۱۲۰ و يا ۱۲۴ هزار نفر در کتب مربوطه ثبت کرده‌اند. حج انجام شد، پيامبر اکرم(ص) با جمعيت آهنگ بازگشت به مدينه کردند، هنگامي که به غدير خم رسيدند اين آيه نازل شد: ﴿يا ايها الرسول بلغ ما انزل اليک من ربک...﴾: «اي رسول ابلاغ کن آنچه را که پروردگارت به تو امر کرده و اگر اين کار را انجام ندهي رسالتت را انجام نداده اي و خداوند تو را از شر مردم محافظت خواهد کرد».

در اين هنگام پيامبر اکرم(ص) به آنان که جلو رفته بودند دستور داد برگردند و آنان که عقب افتاده بودند رسيدند و نماز ظهر اقامه شد، پس از پايان نماز حضرت از جهاز شتر، محل مرتفعي ترتيب دادند و شروع به خواندن خطبه کردند: حمد و سپاس مخصوص خداست، ياري از او مي خواهيم... سپس از مردم پرسيد آيا من رسالتم را انجام دادم؟ همگي گفتند: ما گواهي مي دهيم که تو پيام خدا را ابلاغ کردي، سپس فرمودند: اي مردم کيست که بر اهل ايمان از خود آن ها سزاوارتر است؟ مردم گرفتند: خدا و رسول داناترند، سپس فرمودند: «من کنت مولاه فعلي مولا» هر کس من مولا و سرپرست او هستم بعد از من علي سرپرست و مولاي اوست».

به گفته احمد بن حنبل پيشواي حنبلي ها پيامبر اين جمله را چهار بار تکرار کرد، سپس دعا فرمودند و در ادامه اين آيه نازل شد: ﴿اليوم اکملت لکم دينکم﴾ امروز دين شما را کامل کردم و اسلام را به عنوان دين خود برگزيدم و راضي شدم...». ابن عباس گفت: «به خدا سوگند ولايت علي(ع) بر همگان واجب گشت».

اين روايت توسط ۱۱۰ نفر از صحابه پيغمبر در کتب اهل سنت نقل شده که ما به اسامي تعدادي از آن ها اشاره مي کنيم. ۱. امير المومنين علي بن ابي طالب ۲. فاطمه زهرا (س) ۳. امام حسن مجتبي(ع) ۴. امام حسين(ع) ۵. ابوبکر ابن قحافه تميمي ۶. ابو ذويب خويلد ۷. ابو رافع قبطي ۸. ابوهريره اوسي ۹. ام سلمه همسر پيامبر اکرم(ص) ۱۰. انس بن مالک، ۱۱. زيد بن ثابت ۱۲. عمر بن خطاب و... .

هم چنين ۸۴ نفر از تابعين حديث غدير را نقل کرده اند که همگي در کتب اهل سنت موجود است.

عده زيادي از علماي طراز اول اهل سنت به متواتر (قطعي) بودن حديث غدير اعتراف کرده اند از جمله آن ها: ۱. جلال الدين سيوطي؛ ۲. علامه مناوي؛ ۳. علامه عزيزي؛ ۴. ابن کثير دمشقي؛ ۵. شيخ عبدالله شافعي و... .

علماي بسيار زيادی از اهل سنت به صحت حديث غدير اعتراف کرده اند. از جمله آن ها: ۱. ابن حجر هيثمي؛ ۲. حاکم نيشابوري؛ ۳. حلبي؛ ۴. ابن کثير دمشقي؛ ۵. ترمذي؛ ۶. آلوسي؛ ۷. ابن حجر عسقلاني؛ ۸. ابن معازلي شافعي؛ ۹. ابن ابي الحديد معتزلي؛ ۱۰. شهاب الدين قسطلاني.

بسياري از علماي اهل سنت در طول تاريخ راجع به سند و صحت حديث غدير کتاب جداگانه اي تأليف کرده و آن را اثبات کرده اند از جمله آن ها: ۱. محمد بن جرير طبري کتابي به نام «الولايه في طرق حديث الغدير» تأليف نمودند؛ ۲. حافظ ابن عقده کتابي به نام «الولايه في طرق حديث الغدير»؛ ۳. ابوبکر جعابي کتابي به نام «من روي حديث غدير خم» تأليف نمودند؛ ۴. امام الحرمين جويني در کتاب «ينابيع الموده»؛ ۵. ابو سعيد سبحاني کتابي به نام «الدرايه في حديث الولايه» تأليف کردند و... .

خلاصه ۳۶۰ دانشمند از علماي اهل سنت و معروف جهان اسلام به صحت حديث غدير اعتراف و از آن دفاع کرده اند. لذا راجع به سند حديث غدير هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد و همه علما اعم از شيعه و اهل سنت آن را پذيرفته اند، و کسي به سند حديث غدير اشکال نکرده است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ الهيات، جعفر سبحاني.

۲ـ ولايت و امامت در قرآن، ناصر مکارم شيرازي.

۳ـ هم چنين مي توانيد به مناظراتي که آيت الله حسيني قزويني با علماي طراز اول اهل سنت و وهابيت انجام داده در اينترنت مراجعه فرمائيد.

۴ـ شب هاي پيشاور، سلطان الواعظين.

۵ـ الغدير، اميني.

۶ـ المراجعات، شرف الدين.

۷ـ همراه با راستگويان، محمد تيجاني تونسي.