علم در تفسیر علمی قرآن
مراد از علم در تفسیر علمی قرآن چیست؟
علم در تفسیر علمی، اشاره به علوم تجربی برای تفسیر قرآن دارد. علوم تجربی دارای دو شاخه علوم طبیعی و علوم انسانی بوده و حس و تجربه در تفسیر علمی کاربرد دارد. استفاده از روش علمی باعث ساده‌تر شدن مفهوم برخی آیات می‌شود.
علم در تفسیر علمی
مقصود از علم در تفسیر علمی همان علوم تجربی است. در «روش تفسیر علمی» سه واژه «تفسیر»، «روش» و «علم» وجود دارد که معنای تفسیر را تا حدودی روشن می‌کند. بر اساس دیدگاه مشهور، علوم به چهار دسته تقسیم می‌شوند:
- علوم شهودی، مثل عرفان؛
- علوم نقلی، مثل تاریخ؛
- علوم عقلی، مثل ریاضیات، یا منطق؛
- علوم تجربی[۱]
شاخه‌های علوم تجربی
علوم تجربی به دو شاخه تقسیم می‌شود: الف) علوم طبیعی، مثل پزشکی و شیمی؛ ب) علوم انسانی، مثل جامعه‌شناسی و روان‌شناسی. آنچه مورد بحث است، این دو شاخه از علوم تجربی است؛ یعنی گاهی در تفسیر قرآن، برای روشن شدن مفاد و محتوای یک آیه، از علوم تجربی، مثل فیزیک، علوم پزشکی و امثال آن استفاده می‌شود، که نتایج حاصل از آن را تفسیر علمی قرآن می‌نامند. پس مقصود از علم در این‌جا اصطلاح خاص علوم تجربی است، نه معنای منطقی علم که عبارت از تصورات و تصدیقات ذهنی است.[۲]
مراد از علوم تجربی
مراد از علوم تجربی، اعتقاد و یقین مطابق با واقع نیست؛ بلکه آن چیزی است که از راه حس و تجربه به دست می‌آید و گاهی موجب روشن شدن معنای آیات قرآن می‌گردد؛ مثلا قرآن می‌فرماید: ﴿وَ الشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَها؛ و خورشید که پیوسته به سوی قرارگاهش در جریان است.﴾(یس:۳۸)
معمولاً واژه «تجری» را به معنای «حرکت» به کار می‌برند؛ در حالی که لازم است در این‌جا به یک نکته علمی و کیهان‌شناسی توجه شود، تا مفهوم این آیه روشن گردد. آیه می‌فرماید: خورشید در جریان است، نه این‌که خورشید حرکت می‌کند؛ «الشمس تحرک.» گاهی حرکت گلوله را تحرک می‌نامیم؛ گلوله وقتی که حرکت می‌کند دیگر التهاب ندارد؛ اما وقتی آب در جوی حرکت می‌کند زیر و زبر می‌شود. عرب به حرکت آب در جوی «تجری» می‌گوید؛ یعنی وقتی که آب در جوی وارد می‌شود زیر و رو می‌شود. امروزه دانشمندان در مباحث کیهان‌شناسی به این نتیجه رسیده‌اند که خورشید فقط حرکت نمی‌کند، بلکه در اثر انفجارات هسته‌ای مرتب مواد مذاب و گازی شکل، بالا و پایین و زیر و زبر می‌شود؛ همانند آبی که در جوی حرکت می‌کند و در حال جریان است.[۳] این یک نکته علمی است که تفسیر آیه را بیش‌تر روشن می‌کند؛ یعنی با توجه به علوم تجربی، فهم آیه آسان‌تر می‌گردد.
جستارهای وابسته
- دلایل مخالفان تفسیر علمی قرآن
- دلایل موافقان تفسیر علمی قرآن
- معیارهای تفسیر علمی تفسیر قرآن
- مفهوم و اقسام تفسیر علمی قرآن