مراد از آیه «یوم ندعو کل اناس بامامهم»

سؤال

طبق آیه مبارکه ۷۱ سوره اسراء خداوند در روز قیامت اقوام و ملل مختلف را با مقتدا و رهبرشان در دادگاه الهی حاضر می‌کند، حال اجداد ما که بعد از وفات پیامبر اسلام(ص) مسلمان شده و هیچگاه الگو و اسوه الهی را ندیدیم، در قیامت با کدام یک از رهبران دینی خود در محضر خداوند حاضر می‌شویم؟

۱. مفسرين در تفسير امام در آيه ﴿يَوْمَ نَدْعُو کلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ﴾ نظرات مختلفي را ارائه کرده اند}}و بعضي گفته اند که مراد از امام کتابي است که از آن پيروي شده است مانند تورات و انجيل و قرآن و... و بعضي ديگر گفته اند مراد از امام پيامبر است که پيشواي پيروان حق است و بعضي ديگر گفته اند مراد از امام نامه اعمال مردم است و بعضي ديگر گفته اند مراد لوح محفوظ است و بعضي ديگر گفته اند مراد از امام مادران است و بعضي ديگر گفته اند که مراد از امام کسي است که به او اقتدا مي شود چه عاقل باشد و چه غير عاقل چه حق باشد چه باطل.

مفسّر بزرگ شيعه علامّه طباطبائي در تفسير شريف خود مي فرمايد: کلمه امام به معناي مقتدا است و خداي سبحان افرادي از بشر را به اين نام ناميده که جامع آنان اين است که بشر را به امر خدا هدايت مي کنند همچنان که درباره حضرت ابراهيم(ع) اين اسم را به کار برده و فرموده: انّي جاعلک للنّاس اماما و افراد ديگري را که مقتدا و رهبر گمراهانند ائمه کفر خوانده و فرموده: «فقاتلوا ائمه الکفر»، علامه طباطبایی با استفاده از ظاهر آيه استدلال می‌کند که منظور از امام لوح محفوظ و کتاب و ديگر احتمالات نيستند بلکه مراد از امام هر طائفه همان اشخاصي هستند که مردم هر طائفه به آنها إقتدا و در راه حق يا باطل از آنها پيروي مي کرده اند و قبلا اشاره کرديم که قرآن هر دو مقتدا را امام خوانده و امام حق کسي را دانسته که خداوند سبحان او را در هر زماني براي هدايت اهل آن زمان برگزيده است حال چه اينکه پيغمبر بوده باشد مانند حضرت ابراهيم(ع) و محمد(ص) و... و يا غير پيامبر چرا که کلمه بامامهم مطلق است و مقيّد به امام حق که خدا او را هادي به امر خود قرار داده نشده است. در نتيجه مقتداي ضلالت مثل مقتداي هدايت امام خوانده مي شود در نتيجه سياق آيه و آيه بعد به این مطلب اشاره دارد امامي که روز قيامت خوانده مي شود آن کسي است که مردم او را امام خود گرفته باشند و به او اقتدا کرده باشند نه آن کسي که خداوند به امامتش برگزيده باشد و براي هدايت به امرش، انتخاب کرده باشد چه اينکه مردم او را پيروي کرده باشند يا کنارش زده باشند خلاصه سخن اينکه مراد از امام هر طائفه، آن کسي است که مردم به پيشوائيش تن داده باشند حال چه اينکه امام حق باشد و چه امام باطل.

۲. از نظر قرآن کريم همه امّت هاي پيش از اسلام داراي امام و رسول و هادي بوده اند به عنوان مثال به اين آيات براي استدلال اشاره کرد: {{قرآن|وَلِکلِّ أُمَّه رَّسُولٌ فَإِذَا جَاء رَسُولُهُمْ قُضِيَ بَيْنَهُم بِالْقِسْطِ، براي هر امتي رسولي است و همينکه رسول شان بيامد در ميان شان به حق داوري ‌می شود و نيز آيه: ﴿إِنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِکلِّ قَوْمٍ هَادٍ﴾ تو تنها بیم دهنده هستي و براي هر قومي يک هادي و راهنمايي هست. و آيه: ﴿وَمَا کنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً﴾ ما هيچگاه چنين نبوده ايم که مردمي را قبل از آن که رسولي براي شان مبعوث کنيم عذاب دهيم. ازاين آيات بدست مي آيد که سنّت الهي جاري در امت هاي گذشته بر اين بوده است که هر امتي از امتها رسولي دارند که حامل رسالت و پيام هاي خداي تعالي به سومي ايشان است و مأمور است آن پيام ها را به آنان ابلاغ نمايد.

با توجه به اين دو مطلب در جواب اين سئوال چنين مي گوئيم که اولا مراد از مقتدا و رهبر، اجداد انسان ها نيست بلکه آن کسي است که از او پيروي مي‌نمودندو او را به عنوان امام و مقتداي خود برگزيده بودند،و از طرف ديگر بنا به تصريح آيات قرآن ما ايراني ها هم امام و رسول و هادي از طرف خدا داشته ايم و اگر کسي از ايرانيان قبل از اسلام از آن امامان مبعوث از طرف خداوند پيروي کرده باشد با همان امام در قيامت حاضر خواهد شد و اگر از غير ايشان تبعيّت کرده باشند آن غير، امام او خواهد بود به عبارت ديگر اگر از امام و هادي که از طرف خدا آمده پيروي کرده باشند از امام حق پيروي کرده اند و با آن مورد سئوال قرار خواهند گرفت و اگر غير آنها را به عنوان امام برگزيده باشند از امام باطل پيروي کرده و با آن مورد سئوال قرار خواهند گرفت و اگر در آن زمان امام هاي برحق متعدد وجود داشته باشد هر کس بايد از امام منطقه خود پيروي کند و نيز تذکر اين نکته لازم است که ايراني هايي که بعد از رحلت رسول اکرم(ص) مسلمان شده اند نيز وظيفه دارند که از نايب و خليفه برحق ايشان پيروي کنند و اگر از ايشان پيروي کردند با آنها در محضر خدا حاضر مي شوند و اگر کس ديگري را به عنوان مقتدا پذيرفتند با همان مقتدا در پيش خدا حاضر خواهند شد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ تفسير الميزان، ج۱۳.

۲ـ تفسير نمونه، ج۱۲.