دوراندیشی در کلام امام علی(ع)
«الظَّفَرُ بِالحَزمِ و الحَزمُ بِإجالَةِ الرَّ أيِ و الرَّأيُ بِتَحصينِ الأسرارِ.»
این حدیث از حضرت علی(ع) است؟
روایت سفارش به دوراندیشی از امام علی(ع) نقل شده و نشان دهنده ثمرات زیاد دوراندیشی در کار انسان و ریسدن به نتایج بهتر و مطلوب است. روایت دیگری نیز به این مضمون از امام علی(ع) نقل شده و بیان کننده روش رسیدن به نتیجه با دوراندیشی است.
معنا و مفهوم دوراندیشی
«پیروزی در دوراندیشی و دوراندیشی در میدان داری اندیشه (فکر و احتیاط) و میدان داری اندیشه در نگهداری راز است.»[۱]
دوراندیشی آن است که انسان در رویدادها تا جائی که ممکن است، پیش از هر عمل، کاری را که به سلامت نزدیک‌تر و از فریب خوردن به دور است، انجام دهد، زیرا اگر فکر به کار بیفتد ممکن است کاری که پیش از رخدادها انجام می‌گیرد با آن هماهنگی نداشته باشد و در نتیجه دوراندیشی به عمل نیامده است و لذا دوراندیشی باعث پیروزی می‌گردد لذا امیر المومنین(ع) فرمود:
امام علی(ع) در این سخن کوتاه، راه‌کاری برای رسیدن به اهداف ارائه می‌دهد که این اهداف گاهی فرهنگی و معنوی است و گاهی سیاسی و اقتصادی و گاهی نیز در میدان جنگ که حفظ اسرار یکی از اساسی‌ترین راه رسیدن به هدف است؛ چرا که باید اسرار حفظ گردد تا دشمنان فرهنگی و نظامی نتوانند در آن رخنه ایجاد کنند.
سه اصل در انجام کار
در نگرش امیر مومنان(ع) سه چیز باید «اصل» باشد:
- فکر و احتیاط و دور اندیشی؛
- مشورت و طرح برنامه و سنجیدن نکات قوت و ضعف؛
- حفظ اسرار.[۲]
بنابراین انسان می‌تواند با توجه به جوانب امور و مرتب کردن امور آن گونه که سزاوار است به پیروزی رسد و این جدیت باید همراه با مشورت و تبادل آراء با افراد صالح باشد و قبل از انجام هر کاری باید آن را از نگاه افراد سودجو و دشمن دور نگه داشت تا با ایجاد موانع نتوانند انسان را در رسیدن به پیروزی ناموفق کنند.[۳]
جایگاه دوراندیشی
امیر مؤمنان علی(ع) در سخن دیگر فرموده‌اند که:«ثمره دوراندیشی رهایی از گرفتاری هاست.»[۴] یعنی فایده دور اندیشی کردن در کارها و فکر و تأمل در عاقبت آن سلامتی عاقبت است، زیرا هر کاری که بعد از حزم و دور اندیشی کردن کرده شود، غالب این است که مفسده‌ای بر آن مترتب نشود و اگر مشکلی داشته باشد، مشکلات دنیوی است و حل آن آسان است.[۵]
دوراندیشی ملکه‌ای است که براثر تجربه‌ها و کارآموزی‌ها فراهم می‌شود و ریشه آن قوت عقل است که شخص خردمند همواره از اشتباه کردن می‌ترسد و همیشه مراقب کارهای خود است و هر کس از چیزی بترسد از آن پرهیز می‌کند و این پرهیز همان دور اندیشی است.[۶]
مطالعه بیشتر
- ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، ترجمه: قربانعلی محمد مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده، ج۵، ص۵۴۴.
منابع
- ↑ نهج البلاغه، بی جا، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۲ش، حکمت ۴۵، ص۴۱۴.
- ↑ هاشمی خوئی، حبیب الله، منهاج البراعه، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۵۸ش، ج۲۱، ص۸۷.
- ↑ حسینی شیرازی، سید محمد، توضیح نهج البلاغه، تهران، دارتراث الشیعه، بی تا، ج۴، ص۲۸۳.
- ↑ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه انصاری، تهران، چاپ هشتم، بی تا، ج۱، ص۳۵۸.
- ↑ خوانساری، محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، تهران، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۳۲۲.
- ↑ ابن ابی الحدید، عزالدین، ابو حامد؛ جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، مترجم مهدوی دامغانی، محمود، تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ص۴۰۴.