إن مع العسر یسرا
تفسیر آیه «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً» چیست؟ آیا منظور این است که بعد از هر سختی آسانی هست یا همراه هر سختی آسانی هست؟
تفسیر این آیه به هر دو مورد صحیح است. برخی از مفسران مثل علامه طباطبائی آسانی را به دنبال سختی می‌داند و برخی دیگر آسانی را همراه با سختی‌ها دانسته و معنای همراهی را بهتر دانسته‌اند.
آسانی در سوره شرح
در سوره شرح خداوند فرموده‌است: ﴿فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا۵إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْرًا۶؛ پس بی تردید با دشواری آسانی است و با هر سختی البته آسانی هست﴾(شرح:۵–۶)
خداوند در این سوره می‌فرماید با هر سختی دو آسانی است. رسول اکرم(ص) در این مورد فرمودند: «لَنْ يَغْلِبَ عُسْرٌ يُسْرَيْنِ فَإِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً، إِنَّ مَعَ اَلْعُسْرِ يُسْراً؛ هرگز يك عسر، غالب بر دو يسر نشود»[۱]؛ پس «عُسر» میان دو «یُسر» است: گشایش در دنیا یا ثواب در آخرت.[۲]
در اینکه آسانی همراه با سختی می‌آید یا بعد از آن دو تفسیر در این رابطه وجود دارد:
آسانی به دنبال سختی
علامهٔ طباطبایی در ذیل تفسیر این آیه نوشته است: "منظور از کلمه "مع ـ باً واقع شدن یسر به دنبال عسر است، نه اینکه یسر و عسر در زمان واحد تحقق می‌یابد" بلکه یکی در پی دیگری محقق می‌شود.[۳] یعنی اینکه که بعد از هر سختی آسانی وجود دارد.
آسانی در دل سختی
برخی قائلند منظور اینست که همراه هر سختی آسانی می‌باشد. آیه به همه انسان‌های مؤمن مخلص و تلاشگر نوید می‌دهد که همیشه در کنار سختی‌ها آسانی‌هاست. حتی تعبیر به «بَعد» نمی‌کند بلکه تعبیر به «مع» که نشانه همراهی است می‌کند. با هر مشکلی آسانی آمیخته و با هر صعوبتی سهولتی همراه است و این دو همیشه با هم بوده و با هم خواهند بود.[۴] در این رابطه رسول اکرم(ص) فرمودند: «وَ اعْلَمْ أَنَّ النَّصْرَ مَعَ الصَّبْرِ وَ أَنَ الْفَرَجَ مَعَ الْكَرْبِ وَ أَنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً؛ بدان كه با صبر پيروزى و با غم و اندوه خوشحالى و گشايش است و با سختي‌ها آسانى است، همانا با سختی‌ها آسانی است».[۵]
بنابراین با هر سختی آسانی است. به دیگر سخن: آسانی‌ها از دل سختی‌ها بیرون می‌آیند و واقعیت زندگی این مطلب را تأیید می‌کند. سختی‌های دوران تحصیل تبدیل به دانش می‌شود. سختی‌های کار و کوشش اقتصادی تبدیل به ثروت می‌گردد.
پس هر چند دو تفسیر وجود دارد، اما با توجه به وجود واژهٔ «مع» در آیه استفاده می‌شود که معنای همراهی بهتر از بعدیت است یعنی همراه و کنار هر سختی آسانی است، هر چند برای ما روشن نباشد و این آسانی بعداً واضح شود.
به هر حال معنای «مع» هر چه باشد، با توجه به اینکه با هر مشکلی آسانی آمیخته و با هر صعوبتی سهولتی همراه است و این دو همیشه با هم بوده و با هم خواهند بو، د استفاده از واژه «مع» خالی از لطف نبوده است.
مطالعهٔ بیشتر
- صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۳۶۵ ش، ج۳۰.
- زمخشری، محمود، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ ق، ج۴.
- طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲ ش، ج۴.
منابع
- ↑ عروسی حویزی، عبد علی، نورالثقلین، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۶۰۴.
- ↑ طبرسی، فضل، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش، ج۱۰، ص۷۷۱.
- ↑ طباطبایی، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمۀ: محمدباقر موسوی همدانی، قم، جامعۀ مدرسین، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۵۳۴..
- ↑ مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب العلمیه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۲۷.
- ↑ ابن بابویه، محمد، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعهٔ مدرسین، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۴۱۳.