زیارت اهل قبور در سیره پیامبر اسلام(ص)

سؤال

آیا دلیلی روایی بر زیارت اهل قبور در سیره نبوی وجود دارد؟

روایت‌ها و گزارش‌های متعددی از سیره پیامبر بر زیارت اهل قبور در منابع شیعه و اهل سنت وجود دارد. پیامبر(ص) مسلمانان را به زیارت اهل قبور و همچنین زیارت خودشان توصیه می کردند. گزارش‌هایی از سیره پیامبر(ص) در مورد زیارت قبر آمنه بنت وهب، شهدای جنگ احد و قبور بقیع ذکر شده است.

توصیه پیامبر(ص) به زیارت اهل قبور در روایات شیعه و اهل سنت

روایات متعددی درباره زیارت اهل قبور از پیامبر(ص) به طریق اهل سنت و شیعه رسیده که به برخی از آنها اشاره می‌گردد:

«هیچ‌کس نیست که بر من سلام بکند، مگر این که خداوند روحم را بر من باز می‌گرداند و من پاسخ او را می‌گویم».^[۱]
«بر من درود بفرستید زیرا درود و سلام شما بر من می‌رسد».^[۲]

«هر کس به قصد زیارت و دیدار من به سوی من آید، شایسته است بر من که در روز قیامت شفیع او باشم».^[۳]

«هر کس برای حج به مکه برود سپس در مسجد من به دیدار من بیاید، برای او دو حج پذیرفته شده، نوشته می‌شود».^[۴]

«هر کس در حال حیات و پس از وفاتم مرا زیارت کند، روز قیامت، در همسایگی (و پناه) من خواهد بود».^[۵]

«کسی که به خاطر خدا برای زیارت من به مدینه بیاید، روز قیامت در همسایگی (و پناه) من خواهد بود».^[۶]

رسول خدا(ص) به علی(ع) فرمودند: «ای علی! هر کس مرا در حال حیات یا پس از مرگم زیارت کند، یا تو را در حال حیاتت یا پس از وفاتت زیارت کند یا دو پسرت را در حال حیاتشان یا پس از وفاتشان زیارت کند، ضمانت می‌کنم که روز قیامت، او را از هول و هراس‌ها و سختی‌های قیامت، برهانم و در رتبه خودم و با خودم قرارش دهم».^[۷] درباره زیارت قبور اهل بیت(ع)، روایات زیادی وارد شده که با مراجعه به کتاب جامع الزیارات ابن قولویه می‌توان از آنها مطلع شد.

انس بن مالک از پیامبر اسلام(ص) نقل می‌کند که پیامبر فرمودند: «شما را از زیارت قبور نهی می‌کردم (اما امروز می‌گویم) قبور را زیارت کنید که شما را به یاد مرگ می‌اندازد».^[۸]

عایشه روایت کرده است که رسول خدا(ص) فرمودند: «جبرئیل نزدم آمد و گفت: پروردگارت به تو امر می‌کند که در قبرستان اهل بقیع حاضر شوی و برایشان طلب آمرزش کنی…».^[۹]

امام علی(ع) هنگام زیارت قبور در کوفه فرمود: «السلام علیکم یا اهل الدّیار من المؤمنین و المسلمین و…».^[۱۰]

در سنن ابن ماجه از کتابهای حدیث اهل سنت به نقل از پیامبر اکرم(ص) درباره زیارت قبور چنین آمده است: «... زوروا القبور فانها تذکروکم الآخره…»^[۱۱] زیارت کنید قبرها را که زیارت قبور یادآوری می‌کند شما را به قیامت و قیامت را در یاد شما زنده ‌می‌کند.^[۱۲]

زیارت اهل قبور در سیره نبوی

در کتاب‌های تاریخ گزارش‌هایی از سیره پیامبر(ص) در زیارت اهل قبور ذکر شده است:

محمد بن سعد در الطبقات الکبری نقل می‌کند: «در واقعه حدیبیه (سال ششم هجری) پیامبر(ص) بر سر قبر آمنه بنت وهب رفت و بر آن گریست و به مرمت و بازسازی آن پرداخت و هم چنین پس از حجه الوداع نیز به زیارت قبر مادرش آمنه رفت».^[۱۳]
بیهقی و محدثان دیگر نقل کرده‌اند که رسول خدا(ص) قبور شهدا را در احد زیارت کرد.^[۱۴]

گزارش محمد بن سعد در جای دیگر نیز آمده است که پیامبراکرم(ص) وقتی قبر مادرش را زیارت کرد گریه کرد و همراهانش نیز گریستند و فرمود خداوند اجازه داده است قبر مادرم را زیارت کنم. شما نیز قبور را زیارت کنید تا مرگ را به یاد شما بیاورند….^[۱۵]

در همین کتاب در بوسیدن کعبه و بعضی از ارکان و اجزاء کعبه چنین آمده است: عمربن خطاب حجرالاسود را می‌بوسید و می‌گفت اگر بوسیدن پیامبر(ص) را در حال بوسیدن تو (حجرالاسود) نمی‌دیدم هرگز تو را نمی‌بوسیدم.^[۱۶]

همچنین نقل شده که پیامبر(ص) در حجه الوداع صورتش را به رکن کعبه می‌گذاشت و آن را می‌بوسید.^[۱۷]

پیامبر(ص) نه تنها بقیع را زیارت می‌کرد بلکه آخر هر شب به زیارت آنها می‌رفت و چنین می‌فرمود: «السلام علیکم… اللهم اغفر لاهل بقیع…»^[۱۸]
نقل شده که پیامبر(ص) وقتی در کنار قبرها می‌رفت چنین می‌فرمود: السلام علیکم اهل الدیار من المؤمنین والمسلمین….^[۱۹]

مطالعه بیشتر

شوق دیدار، دکتر محمد مهدی رکنی، انتشارات آستان قدس رضوی.
آیین وهابیت، استاد جعفر سبحانی، نشر مشعر، چاپ چهارم، ۱۳۸۰ش، ص۱۰۲–۱۱۰.
الصحیح من سیره النبی الاعظم، سید جعفر مرتضی.

منابع

↑ سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۵۳.
↑ ثعالبی، عبدالرحمان، تفسیر ثعالبی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۵۸.
↑ طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۲۱.
↑ متقی هندی، کنزل العمال، بیروت، مؤسسه الرساله، بی تا، ج۵، ص۱۳۵.
↑ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۳.
↑ متقی هندی، کنزل العمال، مؤسسه الرساله، ج۱۲، ص۲۷۲.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۲۳.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.
↑ ابن ماجه، سنن، تحقیق عبدالباقی، محمد فؤاد، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۳۹۵، ج۱، ص۵۰۰.
↑ ابن ماجه، سنن، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۵۰۱.
↑ رکنی، محمد مهدی، شوق دیدار، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، ۱۳۸۱، ص۱۹، به نقل از مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۴۴۱.
↑ همان.
↑ همان، ص۵۰۱.
↑ همان، ج۲، ص۹۸۱، و سنن النسائی، چاپ بیروت بی تا ج۵، ص۲۲۷.
↑ همان، ص۹۸۳.
↑ نسائی، سنن، چاپ بیروت، دارالکتاب العربی، ج۴، ص۹۱–۹۴.
↑ نسائی، سنن، چاپ بیروت، دارالکتاب العربی، ج۴، ص۹۴

[1] سجستانی، سلیمان بن اشعث، سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۴۵۳.

[2] ثعالبی، عبدالرحمان، تفسیر ثعالبی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۳۵۸.

[3] طوسی، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۲۱.

[4] متقی هندی، کنزل العمال، بیروت، مؤسسه الرساله، بی تا، ج۵، ص۱۳۵.

[5] طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۳.

[6] متقی هندی، کنزل العمال، مؤسسه الرساله، ج۱۲، ص۲۷۲.

[7] مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۰، ص۱۲۳.

[8] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[9] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[10] امینی، الغدیر، ج۵، ص۱۶۶، به نقل از حاکم در المستدرک، ج۱، ص۳۷۵.

[11] ابن ماجه، سنن، تحقیق عبدالباقی، محمد فؤاد، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۳۹۵، ج۱، ص۵۰۰.

[12] ابن ماجه، سنن، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۵۰۱.

[13] رکنی، محمد مهدی، شوق دیدار، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، ۱۳۸۱، ص۱۹، به نقل از مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۱۰، ص۴۴۱.

[14] همان.

[15] همان، ص۵۰۱.

[16] همان، ج۲، ص۹۸۱، و سنن النسائی، چاپ بیروت بی تا ج۵، ص۲۲۷.

[17] همان، ص۹۸۳.

[18] نسائی، سنن، چاپ بیروت، دارالکتاب العربی، ج۴، ص۹۱–۹۴.

[19] نسائی، سنن، چاپ بیروت، دارالکتاب العربی، ج۴، ص۹۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]