دوراندیشی در کلام امام علی(ع)

سؤال

«الظفر بالحزم، و الحزم باجاله الرای، و الرای بتحصین الاسرار.» این حدیث از حضرت علی(ع) است؟

دوراندیشی آن است که انسان در رویدادها تا جائی که ممکن است، پیش از هر عمل، کاری را که به سلامت نزدیک تر و از فریب خوردن به دور است، انجام دهد، زیرا اگر فکر به کار بیفتد ممکن است کاری که پیش از رخدادها انجام می‌گیرد با آن هماهنگی نداشته باشد و در نتیجه دوراندیشی به عمل نیامده است و لذا دوراندیشی باعث پیروزی می‌گردد لذا امیر المومنین(ع) فرمود:

«پیروزی در دور اندیشی و دور اندیشی در میدان داری اندیشه (فکر و احتیاط) و میدان داری اندیشه در نگهداری راز می‌باشد.»^[۱]

امیر مؤمنان علی(ع) در این فرمایش کوتاه، راهکاری برای رسیدن به اهداف ارائه می‌دهد که این اهداف گاهی فرهنگی و معنوی است و گاهی سیاسی و اقتصادی و گاهی نیز در میدان جنگ که حفظ اسرار یکی از اساسی‌ترین راه رسیدن به هدف است، چرا که باید اسرار حفظ گردد تا دشمنان فرهنگی و نظامی نتوانند در آن رخنه ایجاد کنند؛ لذا قبل از انجام هر کاری در نگرش امیر مومنان(ع) بایستی سه چیز «اصل» مدنظر گیرد:

فکر و احتیاط و دور اندیشی.
مشورت و طرح برنامه و سنجیدن نکات قوت و ضعف.

۳. حفظ اسرار.^[۲]

بنابراین انسان می‌تواند با توجه به جوانب امور و مرتب کردن امور آن گونه که سزاوار است به پیروزی رسد و این جدیت باید همراه با مشورت و تبادل آراء با افراد صالح باشد و قبل از انجام هر کاری باید آن را از نگاه افراد سود جو و دشمن دور نگه داشت تا با ایجاد موانع نتوانند انسان را در رسیدن به پیروزی نا موفق کنند.^[۳]

امیر مؤمنان علی(ع) در سخن دیگر فرموده‌اند که:((ثمره دور اندیشی رهایی از گرفتاری هاست.^[۴]

یعنی فایده دور اندیشی کردن در کارها و فکر و تأمل در عاقبت آن سلامتی عاقبت است زیرا هر کاری که بعد از حزم و دور اندیشی کردن کرده شود، غالب این است که مفسده ای بر آن مترتب نشود و اگر مشکلی داشته باشد، مشکلات دنیوی است و حل آن آسان می‌باشد.^[۵]

آری دور اندیشی ملکه ای است که براثر تجربه‌ها و کارآموزی‌ها فراهم می‌شود و ریشه آن قوت عقل است که شخص خردمند همواره از اشتباه کردن می‌ترسد و همیشه مراقب کارهای خود می‌باشد و هر کس از چیزی بترسد از آن پرهیز می‌کند و این پرهیز همان دور اندیشی است.^[۶]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

۱ـ ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ میثم بن علی بن میثم بحرانی، ترجمه: قربانعلی محمد مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده، ج۵، ص۵۴۴.

منابع

↑ نهج البلاغه، بی جا، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۲ش، حکمت ۴۵، ص۴۱۴.
↑ هاشمی خوئی، حبیب الله، منهاج البراعه، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۵۸ش، ج۲۱، ص۸۷.
↑ حسینی شیرازی، سید محمد، توضیح نهج البلاغه، تهران، دارتراث الشیعه، بی تا، ج۴، ص۲۸۳.
↑ تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه انصاری، تهران، چاپ هشتم، بی تا، ج۱، ص۳۵۸.
↑ خوانساری، محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، تهران، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۳۲۲.
↑ ابن ابی الحدید، عزالدین، ابو حامد؛ جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، مترجم مهدوی دامغانی، محمود، تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ص۴۰۴.

[1] نهج البلاغه، بی جا، بنیاد نهج البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۲ش، حکمت ۴۵، ص۴۱۴.

[2] هاشمی خوئی، حبیب الله، منهاج البراعه، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۵۸ش، ج۲۱، ص۸۷.

[3] حسینی شیرازی، سید محمد، توضیح نهج البلاغه، تهران، دارتراث الشیعه، بی تا، ج۴، ص۲۸۳.

[4] تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه انصاری، تهران، چاپ هشتم، بی تا، ج۱، ص۳۵۸.

[5] خوانساری، محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، تهران، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۳۲۲.

[6] ابن ابی الحدید، عزالدین، ابو حامد؛ جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، مترجم مهدوی دامغانی، محمود، تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ص۴۰۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]