زبان اهل بهشت
زبان مشترکی بین اهل بهشت و جهنم وجود دارد که با آن سخن می گویند. عربی بودن زبان بهشتیان در روایاتی آمده است که معتبر نیستند. به اعتقاد علامه طباطبایی زبان اهل دنیا و اهل آخرت تفاوت دارد و سخن گفتن در آخرت از مقوله بیان الفاظ و ایجاد صدا مثل دنیا نیست.
زبان اهل بهشت و جهنم در قرآن
عربی بودن زبان اهل بهشت در چند روایت مطرح شده[۱] اما از نظر متخصصان حدیث سند آن‌ها ضعیف است و نمی توان به آن اعتماد نمود. آیاتی از قرآن به مکالمه اهل آخرت اشاره دارند که تمام کسانیکه در آخرت هستند با یکدیگر سخن می گویند. از این آیات بر می‌آید که زبان مشترکی میان ایشان وجود دارد و ربطی به نژاد و قومیت ایشان ندارد و در نتیجه سخن دیگران را می‌فهمند. برخی از این آیات چنین است:
- سخن گفتن ملائکه جهنم با دوزخیان:
- ﴿وَسِيقَ الَّذِينَ كَفَرُوا إِلَىٰ جَهَنَّمَ زُمَرًا ۖ حَتَّىٰ إِذَا جَاءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا أَلَمْ يَأْتِكُمْ رُسُلٌ مِنْكُمْ يَتْلُونَ عَلَيْكُمْ آيَاتِ رَبِّكُمْ وَيُنْذِرُونَكُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَٰذَا ۚ قَالُوا بَلَىٰ وَلَٰكِنْ حَقَّتْ كَلِمَةُ الْعَذَابِ عَلَى الْكَافِرِينَ؛ و کافران گروه گروه به دوزخ رانده می شوند، چون به دوزخ رسند درهایش گشوده شود و نگهبانانش به آنان گویند: آیا پیامبرانی از جنس خودتان به سویتان نیامدند که آیات پروردگارتان را بر شما بخوانند و شما را به دیدار این روزتان بیم دهند؟ گویند: آری، [آمدند] ولی فرمان عذاب بر کافران محقق و ثابت شدهاست﴾(زمر:۷۱)
- سخن گفتن بهشتیان با اهل جهنم:
- ﴿وَنَادَىٰ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ أَصْحَابَ النَّارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ مَا وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا ۖ قَالُوا نَعَمْ ۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِينَ؛ و بهشتیان، دوزخیان را آواز می دهند که ما آنچه را که پروردگارمان به ما وعده داده بود، حق یافتیم، آیا شما هم آنچه را که پروردگارتان وعده داده بود، حق یافتید؟ گویند: آری؛ پس آواز دهنده ای در میان آنان آواز دهد که لعنت خدا بر ستمکاران باد﴾(اعراف:۴۴)
این حقیقت وجود دارد که در آخرت زبان مشترکی بین تمام گروه‌های قیامت وجود دارد که با آن سخن می‌گویند. چنین نیست که اهل بهشت زبان خاصی داشته باشند و اهل جهنم زبان دیگری؛ چرا که آیه قرآن بیان می‌کند بین بهشتیان و جهنمیان مکالمه صورت می‌گیرد، پس هم اهل بهشت و هم اهل جهنم به یک زبان صحبت می‌کنند اما مشخص نیست این چه زبانی است.
تفاوت زبان اهل دنیا و اهل آخرت در پاسخ علامه طباطبایی
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان بین زبان اهل دنیا و اهل آخرت تفاوت قائل می‌شود و معتقد است: سخن گفتن در دنیا به این معناست که انسان تلاش می‌کند با صوت و الفاظ، مطلبی را که در وجودش پوشیده و مخفی است به مخاطبش بفهماند، ولی این‌گونه سخن گفتن در آخرت معنا ندارد؛ زیرا آخرت روز آشکار شدن چیزهایی است که انسان مخفی کرده است، به همین خاطر در آیات قرآن در مورد روز قیامت این‌گونه بیان شده است:
- ﴿يَوْمَ تُبْلَى السَّرَائِرُ؛ روزی که اسرار باطن شخص آشکار شود﴾(طارق:۹)
- ﴿يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ؛ گناهکاران به نشانه هایشان شناخته می شوند﴾(الرحمن:۴۱)[۲]
این یعنی حقیقت سخن گفتن در قیامت به معنای سخن گفتن با الفاظ برای بیان ما فی‌الضمیر نیست، بلکه وجود خود افراد سخن ایشان است و در حقیقت حال و وضعیت افراد زبان و سخن ایشان است.